Αρλούμπα - κριτικές

Η «Αρλούμπα» ελεγχομένη…

Τοις κριτικοίς…

Έλεγχος ελεγχόντων…

Η τεχνική του λόγου: Προκειμένης καταγραφής ενός κειμένου, οφείλει ο γράφων να ακολουθήσει κανόνες και αρχές που να στοχεύουν, σε κάθε περίπτωση, την ποιοτική ορθότητα του λόγου. Τότε μπορούμε να μιλάμε τεκμηριωμένα, για την «τεχνική του λόγου», που είναι απαραίτητη προς ανάδειξη και της ποιότητας και της ορθότητας του κειμένου. Βεβαίως, δεν εννοούνται εδώ μόνο οι κανόνες που αποβλέπουν γενικώς στην καλολογία, που αυτοί αποτελούν ιδιαίτερο κεφάλαιο του λόγου. Υπάρχουν πολλοί άλλοι τομείς τέχνης γραφής, που υπηρετούν το λόγο και τον καθιστούν ενδιαφέροντα. Άλλο θέμα αυτό, βεβαίως, αλλά ουχί της παρούσης.

Για την προκειμένη περίπτωση, επιθυμώ να γνωρίζουν οι κριτικοί που ασχολήθηκαν γραπτώς ή προφορικώς με την ερμηνευτική εργασία μου, «Αρλούμπα, προς διαχρονικό ευτελισμό», ότι ακολουθήθηκε ειδική τεχνική μεθοδολογία κατά τη σύλληψη, τη σύνθεση και την καταγραφή του εν κρίσει κειμένου, με στόχο να κινηθεί έντονο το ενδιαφέρον παντός αναγνώστη. Άλλωστε, με προσεκτική και ολοκληρωμένη στοχαστική αναπόληση του θέματος, εκ μέρους παντός κρίνοντος, θα μπορεί να ανακαλύπτεται, δια του ιδίου κειμένου, ο σκοπός καταγραφής του και η τεχνική του όλου έργου, όπως ακολουθήθηκε υπό του γράφοντος.

Τούτος ο τρόπος, βεβαίως ως κρίση, μπορεί να συμβεί, εφόσον ο κριτικός διαθέτει ικανότητα και γνώσεις επί της γενικής «τεχνικής του λόγου». Τότε και μόνο δεν λαθεύει στην κρίση του, κρίνοντας κάθε έργο συνολικά και όχι αποσπασματικά. Γνωστού, βεβαίως και του γεγονότος, ότι η διατύπωση κρίσεων για οποιοδήποτε θέμα, αποτελεί πάντοτε υποκειμενική άποψη ανάλογη και με τον προσωπική εμπειρία του κρίνοντος. Επιπλέον, ακόμα και ο σχολιασμός επί πνευματικού δημιουργήματος, πεζού ή ποιητικού, απαιτεί τεκμηριωμένη και αναλυτική άποψη, αφού προκαταβολικά, κατανοηθεί το πνεύμα της γενομένης καταγραφής.

Μέθοδος: Με τη βάση των τεχνικών στοιχείων του γραπτού λόγου και περί του εν λόγω κειμένου, έπρεπε να γίνει επιλογή μεταξύ δύο αφηγηματικών τεχνικών. Ο λόγος ήταν προκειμένου να διεγερθεί δι’ αυτού το αναγνωστικό ενδιαφέρον παντός αναγνώστου.

Αυτές οι τεχνικές, είναι οι Λατίνες: Η In medias res  και η Ab ovo.  

Από τις δύο αυτές αφηγηματικές τεχνικές επιλέχτηκε η πρώτη, In medias res, για την ως άνω ερμηνευτική καταγραφή, επειδή έπρεπε να διεγείρει εντονότατο το ενδιαφέρον για τον ανάγνωση του κειμένου, λόγω της ευρέως αναγνωριζόμενης προσωπικότητας του συντάκτη του αποφθέγματος και για το λόγο που ερμηνεύεται, δι’ ημών, στη συνέχεια.

Ο επεξηγηματικός λόγος αυτής της επιλογής, έχει ως εξής:

1. Η τεχνική In medias res, η οποία αντιστοιχεί με το λεγόμενο «εξ εφόδου προοίμιον», εκφράζει το μέγιστο αναγνωστικό ενδιαφέρον και διεγείρει την προσοχή του αναγνώστη. Μεταφραζόμενη αυτή η Λατινική φράση, σημαίνει: «Στο μέσο των πραγμάτων, στο μέσο της υπόθεσης, στο μέσο της πλοκής». Η καταγραφή, δηλαδή, αρχίζει από το «κέντρο» του θέματος και αποτελεί την «καρδιά» της πλοκής. Ξεκινάει, δηλαδή, από το πιο ουσιαστικό και το πιο καίριο συστατικό της υπόθεσης. Έτσι, όταν ένα κείμενο αρχίζει με το in medias res, δημιουργείται στον αναγνώστη ένα αφηγηματικό κενό, με κάποια απορία ή ορισμένα ερωτηματικά για τα οποία ο αναγνώστης προς το παρόν αγνοεί. Αυτό το κενό προκαλεί ενδιαφέρον το οποίο στη συνέχεια ικανοποιείται με τη ροή και την εξέλιξη του θέματος. Τέτοια κείμενα έχουν καταγραφεί, όπως είναι ενδεικτικά: α. Το Δημοτικό τραγούδι, «Ο θάνατος του Διγενή», που προβάλλεται το «ψυχομαχητό» του Διγενή και ολοκληρώνεται με την αναδρομική αφήγηση στα όσα προηγήθηκαν αυτού. β. Το έπος της «Οδύσσειας» του Ομήρου, που ξεκινάει από την Ιθάκη, την Πύλο και τη Σπάρτη και μετά εμφανίζεται ο Οδυσσέας με τις περιπέτειες και φθάνει στην κατάληξή του και πάλι στην Ιθάκη με τις αναγνωρίσεις.

2. Η τεχνική Ab ovo, αντίθετα προς την in medias res, οφείλεται στο Λατίνο ποιητή Οράτιο, που σημαίνει κατά λέξη, «από το αυγό». Σύμφωνα, όμως, με αυτή την τεχνική, δηλώνεται ότι η αφήγηση μιας ιστορίας ή μιας ερμηνευτικής εργασίας, ξεκινάει απ' την αρχή και παρακολουθεί τα γεγονότα με μια ευθύγραμμη, λεπτομερειακή και χρονική σειρά και τάξη. Αυτός, όμως ο γραμμικός και λεπτομερειακός τρόπος παρουσίασης γεγονότων σε μιαν αφήγηση σε ευθεία γραμμή, δημιουργεί τελικά αφηγηματικό κείμενο κουραστικό, ανιαρό και υπερβολικά σύνηθες. Δεν διαθέτει, ως εκ τούτου, την ομορφιά του αιφνιδιασμού για τον αναγνώστη.

Οι κριτικές: Για την εργασία μου, «Αρλούμπα, προς διαχρονικό ευτελισμό», δέχτηκα πολλές κριτικές, κυρίως προφορικές. Από όλους ζητούσα να τις διατυπώσουν γραπτώς, προκειμένου να δώσω τις δέουσες απαντητικές διευκρινήσεις. Άλλωστε, η ευπρέπεια κάθε κριτικής απαιτεί την έγγραφη και δημοσιευμένη διατύπωσή της. Τελευταίως, ξεμύτισε και μια έγγραφη κριτική δοθείσα από χέρι σε χέρι. Γιατί να μη δημοσιευθεί; Ίσως!... Προσωπικά, για κριτικές επί εργασιών μου προερχόμενες από πρόσωπα που κρίνουν προφορικά ή χωρίς δημοσίευση των απόψεών τους, δεν αποκαλύπτω τα ονόματα. Για τούτο το λόγο και γράφω την παρούσα, ομαδοποιώντας τες.

Πώς διατυπώθηκαν οι κριτικές; Παρακολουθούμε….

α. «Ότι δεν έπρεπε να τα βάλω με το συγκεκριμένο συντάκτη του αποφθέγματος, επειδή είναι μεγάλη προσωπικότητα».

Απάντησα: Δεν κατηγόρησα το πρόσωπο του συντάκτη. Απλά, διατύπωσα με τον αρμόζοντα χαρακτηρισμό για το ξένο απόφθεγμα, που ο ίδιος οικειοποιήθηκε, δίδοντας περιληπτικά και τις ανάλογες ερμηνείες των λέξεων με την άσχετη αλληλουχία τους. Ποτέ δεν κατηγορώ ένα πρόσωπο, σύμφωνα με τις κοσμοθεωρητικές απόψεις μου, για οποιεσδήποτε ιδέες που εκφράζει και διατυπώνει. Άλλωστε, και του πλέον αμαρτωλού το πρόσωπο είναι σεβαστό, καθόσον και γι’ αυτόν «Χριστός απέθανε».

β. «Ότι με το κείμενό μου προσβάλλω μια μεγάλη προσωπικότητα που είναι αναγνωρισμένη διεθνώς».

Απάντησα: Γεμάτη είναι η παγκόσμια ιστορία από πολλά πρόσωπα «διεθνώς», μέχρι να αποκαλυφθούν από την ιστορία όταν γράφεται αυτή με ήρεμη και αντικειμενική κρίση. Το τελευταίο μέρος της καταγραφής μου, ως επωδός, αποκαλύπτει του «διεθνώς» τα έργα, μάλιστα δε μέσω συμπατριωτών και φίλων του. Αλήθεια, πόσοι «διεθνώς» αναδείχθηκαν σπουδαίοι για καιρό και η αποκαλυπτική ιστορική φαρέτρα τους τοξοβόλισε όταν ο προβολέας της αλήθειας φώτισε την εγκληματική διαδρομή τους; Απόφθεγμα γνωστού διατυπωτή προ δεκαοκτώ (18)!!... αιώνες, δεν οικειοποιείται, ως ίδιον, με υπογραφή. Ξεπερνάει τα όρια του εγκλήματος. Είναι σφάλμα!!....

γ. «Ότι τα στοιχεία μου δεν πρέπει να είναι γνήσια και τεκμηριωμένα και ως εκ τούτου η όλη παρουσίαση είναι λαθεμένη».

Απάντησα: Τα στοιχεία τα έδωσαν γνήσιοι και αναγνωρισμένοι συγγραφείς. Παρουσιάζω μερικούς: Ο Δημώναξ ο Κύπριος του 2^ου αιώνος, διατυπωτής του αποφθέγματος, υπήρξε ιστορικά. Ο σύγχρονός του Λουκιανός ο Σαμοσατεύς, μιλάει, είναι διεθνώς αποδεκτός. Ο Ιωάννης Κονδυλάκης, ο Κρης, είπε, είναι σοβαρός χρονογράφος. Η «Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια Δρανδάκη, τόμος Θ΄ σ. 166», γράφει τεκμηριωμένα. Ο Οικονομικός Ταχυδρόμος τ. 37 της 11.09.97, σελ. 79, δεν είναι ατεκμηρίωτος. Χρειάζονται περισσότερα; Η «Λογοκλοπή» του λογοκλόπου, είναι δεδομένη.

δ. Η λέξη του τίτλου «Αρλούμπα», λέει η κριτική, δεν είναι τόσο ευπρεπής και επεξηγηματική, ως τίτλος. Θέλει να αλλάξει από τη φράση, «Αποδεδειγμένη λογοκλοπή», που είναι προφανώς ευπρεπέστερος τίτλος.

Απάντησα: Ο προτεινόμενος τίτλος οδηγεί σε ανατροπή της επιλεγείσης τεχνικής προς δημιουργία ενδιαφέροντος για προσεκτική ανάγνωση του κειμένου, κατά το in medias res. Άλλωστε, η λέξη του τίτλου «Αρλούμπα», δεν θεωρείται κατά τους γλωσσολόγους μη ευπρεπής. Η «Αρλούμπα», ισοδυναμεί ερμηνευτικά, με τη φλυαρία και τον ανόητο λόγο όσων πράττουν απερίσκεπτα. Η λογοκλοπή, δεν καταλογίζεται ως απερίσκεπτη πράξη; Επιπλέον η «Αρλούμπα» εδώ, δεν χαρακτηρίζει τον οικειοποιηθέντα ξένο απόφθεγμα, αλλά αυτό το ίδιο απόφθεγμα, ως προερχόμενο από μηδενιστή, κυνικό φιλόσοφο.

ε. Η διατυπωθείσα κριτική θέλει διαφορετική την ανάλυση των λέξεων του αποφθέγματος, διότι την θεωρεί δυσνόητη. Τη θέλει περισσότερο κατανοητή, ιδιαιτέρως για τον μέσο αναγνώστη.

Απάντηση: Θα συμφωνούσα με αυτή την παρατήρηση, αν η ανάλυση απέβλεπε να εμφανιστεί ως ολοκληρωμένη τοιαύτη σπουδαστικού τύπου. Εδώ όμως, στοχεύεται μόνο το στίγμα των εννοιών των λέξεων περιληπτικά και όχι η εμπεριστατωμένη φιλοσοφική και λογία πλήρης ανάλυση των λέξεων. Δεν εμποδίζεται, οπωσδήποτε, να κάμει το έργο τούτο ειδικός αναλυτής στο μέλλον και με τούτη την αφορμή, ακόμα και για διάφορους λόγους. Ιδού επομένως, πεδίον δόξης λαμπρόν παντός ειδικευμένου.

στ. Παρουσιάζει η κριτική και θετικά στοιχεία της όλης εργασίας. Εκπλήττεται και αναγνωρίζει την κραυγαλέα μηδενιστική ιδιότητα του φερομένου ως συντάκτου του αποφθέγματος και του καταλογίζει ότι με αυτή την ιδιότητα «φάσκει και αντιφάσκει». Με το να λέει ότι «δεν φοβάμαι τίποτα», αναγνωρίζει ότι κάτι δυνατό υπάρχει και αυτός δεν το φοβάται. Με το να λέει ότι «δεν ελπίζω τίποτα», παραδέχεται την ύπαρξη της ελπίδας στον κόσμο. Σωστά!

Για κάθε ενδιαφερόμενο αναγνώστη, κριτικό ή φιλίστορα, αφιερώνω ως καταληκτήρια προτροπή το συμπέρασμά μου:

Δεν μπορεί, επομένως, ο μη αποδεχόμενος τα δημιουργικά και αγαθά του «ελπίζω», να αναμένει τα προσδοκόμενα της ελευθερίας. Ούτε να συνδέεται ο «ελεύθερος» με το μηδενιστή, ως αρνούμενος κάθε πνευματική σχέση με τις ανώτερες αξίες ψυχής και πνεύματος.

Ιερά Πόλις Μεσολογγίου 20/01/16

Νικόλαος Σπ. Βούλγαρης

Καθηγητής Θεολογίας