Εμπειρία 2

“Νηπτικοί διάλογοι της ερήμου,
Μηνύματα
του Αγίου Όρους, απ’ τον κόσμο”

Ιερά Πόλις Μεσολογγίου 15η Σεπτεμβρίου 2008

Η εμπειρία Θεού με διάλογο
Συζητούν: Νέος επιστήμων με Γέροντα

Α΄ Πρώτη επαφή
Ένας νέος επιστήμων, ανήσυχο πνεύμα, με οράματα και προσδοκίες, γνώρισε στον κόσμο πολλά και έμαθε περισσότερα. Ακολούθησε συνταγές παιδαγωγών και γνώρισε συστήματα με απόψεις σοφών. Παιδεύτηκε στα γράμματα και τις επιστήμες. Δεν βρήκε όμως απάντηση στα ερωτήματά του και ιδιαιτέρως σε θέματα και ερωτήματα που έχουν σχέση με τον προβληματισμό: «Από που έρχομαι και που πηγαίνω;». Θέλησε να αποκτήσει την εμπειρία του Θεού και μέσω αυτής να γνωρίσει τον εαυτό του και τον κόσμο.
Πίστεψε ότι όσα δεν βρήκε στον κόσμο και την επιστήμη, θα τα συναντούσε, σαν κάτι καινούριο, στο Άγιο Όρος. Από εκεί, είπε, κάποια απάντηση θα έπαιρνε. Έτσι, πήρε το δρόμο για το «Περιβόλι της Παναγίας». Γύρισε τα Μοναστήρια και τα Αρχονταρίκια, επισκέφτηκε τις σκήτες, έφτασε στα κελιά και τις «Λαύρες», αλλά δεν αποδεσμεύτηκε από τους προβληματισμούς του. Δεν πήρε απαντήσεις. Η σιωπή του Όρους, ήταν απροσπέλαστη. Κατέληξε στην έρημο. Ήταν προχωρημένη η ώρα προς το μεσημέρι. Σκεπτόταν: Θα βρισκόταν άραγε κάποιος να μιλήσει και να του εκφράσει τους προβληματισμούς του; Σαν να είχε αποκάμει από την έρευνα και την πεζοπορία. Θυμήθηκε το «κεκοπιακώς εκ της οδοιπορίας», παρά την πόλη «Συχάρ», και αναθάρρησε.
Εκεί στην έρημο, περπατώντας συνάντησε, ο νεαρός επισκέπτης απ’ τον κόσμο, Γέροντα ερημίτη. Δηλαδή σεβάσμιο και σεμνό ιερωμένο. Κάτι του μίλησε μέσα του ότι η συνάντηση αυτή ήταν μια ευκαιρία, και μάλιστα πολύτιμη για μια απάντηση στους προβληματισμούς του. Του φάνηκε ο Γέροντας προσηνής και πρόθυμος. Συγκεντρώνει τις δυνάμεις του, αναλαμβάνει το θάρρος, παίρνει τη δύναμη, και ξεκινάει. Γίνεται μια συζήτηση, που έχει ενδιαφέρον. Την παραθέτουμε.
ΝΕΟΣ: - Ευλόγησον Γέροντα! Χαιρέτησε.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ο Κύριος! Απάντησε με γλυκιά καλοσύνη ο Γέροντας, και συνέχισε:
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Φαίνεσαι ανήσυχος, παιδί μου. Τι σου συμβαίνει; Ψάχνεις κάτι;
ΝΕΟΣ: - Δεν είμαι ανήσυχος, Γέροντα. Προβληματισμένος είμαι. Ζητάω απαντήσεις. Είπε ξαφνιασμένος ο νέος.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Πως βρέθηκες εδώ; Συμβαίνει κάτι σημαντικό;

Εντυπωσιάζεται ο νέος από την προθυμία του Γέροντα. Πρώτον διότι δέχτηκε να του μιλήσει και δεύτερον για τη γλυκιά του ανταπόκριση. Σκέπτεται αστραπιαία. Μήπως βρήκα αυτό που θέλω και ζητάω τόσον καιρό; Μήπως άνοιξε ο δρόμος μου; Η κουβέντα μας, θα δείξει. Τότε συνέχισε.

ΝΕΟΣ: - Σπουδάζω εκεί στον κόσμο, Γέροντα, και νιώθω μπερδεμένος πάνω σε πνευματικά και κοσμοθεωρητικά ζητήματα. Θέλω να λύσω εσωτερικά και εξωτερικά θέματα πίστεως και κοινωνίας και δεν βρίσκω άκρη.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Έχεις δίκιο, παιδί μου. Ο κόσμος είναι γεμάτος προβλήματα. Εσύ, τι επιδιώκεις; Τι ζητάς;
ΝΕΟΣ: - Θέλω να αποκτήσω την απαραίτητη εμπειρία για τη ζωή, για το Θεό και την ουσία Του. Τα βιβλία μου και οι καθηγητές μου, δεν μου δίνουν λύση. Έφτασα στο Όρος και γυρίζω, μέρες τώρα, να συναντήσω κάποιον με υπομονή να με ακούσει. Έτσι έφτασα και σε τούτη την έρημο. Όμως παντού συναντάω τη σιωπή. Έτσι γίνεται εδώ στο Όρος; Δεν μιλάνε οι πατέρες με τους επισκέπτες; Δεν συνομιλούν με τους προσκυνητές;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Όχι! Αποκρίνεται με σοβαρότητα ο Γέροντας.
Εδώ μιλάνε όλοι. Με το δικό τους τρόπο όμως, και λένε πολλά. Μόνο που επιθυμούν να προκληθούν. Να τους το ζητήσουν οι επισκέπτες. Πρέπει να έχει ακόμα και νόημα η κουβέντα. Εδώ οι πατέρες μιλάνε με σιωπή και σιωπούν όταν μιλάνε. Πρόκειται για την ιερή σιωπή. Δεν μιλάνε, για να μιλάνε. Η μιλιά μας στο στόμα και η σκέψη μας στο Θεό.
ΝΕΟΣ: - Ναι! Αλλά οι επισκέπτες βλέπουν τους πατέρες και το Όρος, με δέος και φτάνουν εδώ για να βρουν κάτι το γνήσιο και το αληθινό. Ο κόσμος είναι βουτηγμένος στην αμφιβολία, το ψέμα και την αμφισβήτηση. Οι πνευματικές αξίες είναι παραμερισμένες στον κόσμο. Μια ιδιόμορφη νοοτροπία καλλιεργείται μεταξύ των λογίων και των αξιωματούχων που κυριαρχούν στους λαούς του κόσμου. Η παράδοση έχει μείνει στο περιθώριο. Εσύ, Γέροντα, έχεις χρόνο να μιλήσεις μαζί μου;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Το συζητάς, παιδί μου; Ο χρόνος μου είναι πάντοτε διαθέσιμος για συζήτηση με μια εικόνα του Θεού, όπως είσαι και εσύ. Έτσι, «κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν», δεν δημιούργησε τον άνθρωπο ο Θεός; Εδώ στο Όρος, δεν «βατταρίζουμε», όπως λέει το Ευαγγέλιο. Μιλάμε, και η κουβέντα μας αναφέρεται στο Θεό μας. Είναι μια προσευχή με ιδιαιτερότητα, η κουβέντα μας. Πολύ θέλω να μιλήσω μαζί σου. Πες μου μόνο, τι κουβέντα θέλεις να κάνουμε; Τι σε απασχολεί;
ΝΕΟΣ: - Θέλω, Γέροντα, να μιλήσουμε για το Θεό. Θέλω να φύγω από ’δώ έχοντας μαζί μου μια εμπειρία από το Θεό. Να ξέρω πως μπορώ να τον αναγνωρίζω το Θεό και να κατέχω τα απαραίτητα επιχειρήματα. Να απαντώ πειστικά στον εαυτό μου και τους γύρω μου.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Επιθυμώ, παιδί μου, να σε συγχαρώ για τον προβληματισμό σου. Χρησιμοποίησες όμως μια λέξη που με εντυπωσίασε. Θέλεις να πάρεις από το Όρος πληροφορίες για το Θεό και να φύγεις έχοντας τις απαραίτητες εμπειρίες περί του Θεού.
ΝΕΟΣ: - Ναι, Γέροντα! Τι είναι η εμπειρία του Θεού; Αυτό θέλω να μάθω.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ό,τι λέει η λέξη, παιδί μου. Μπορούμε να εννοιολογήσουμε την «Εμπειρία», ως διακεκριμένη γνώση που αποκτήθηκε από την πείρα ή στηρίζεται στην πείρα, χωρίς να ταυτίζεται με αυτήν.
ΝΕΟΣ: - Δηλαδή πείρα και εμπειρία είναι το ίδιο πράγμα;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Όχι. Η πείρα δηλώνει το σύνολο των εμπειριών που έχει αποκομίσει κάποιος. Η εμπειρία αναφέρεται σε αυτοτελή, ξεχωριστά βιώματα που θεωρούνται σημαντικά και αξιομνημόνευτα. Τούτο δε, λέγεται με την έννοια ότι, ξεκινάμε από κάποια απόπειρα γνώσης, για να καταλήξουμε σε κάποιο συμπέρασμα. Τότε έχουμε την εμπειρία.
ΝΕΟΣ: - Αυτά είναι γενικές ερμηνείες για την εμπειρία και συμφωνώ. Το ίδιο συμβαίνει και με την εμπειρία Θεού;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Για την εμπειρία Θεού υπάρχει κάτι το διαφορετικό. Έχει τις δυσκολίες της, στην κατανόηση. Τούτο δε διότι εγγίζει τα πέραν του φυσικού ορίζοντος θέματα, για τα οποία κυρίαρχος τρόπος σκέψης είναι ο οριζόμενος από ισχυρή και ακλόνητη πίστη, ανάμικτη με νηπτική, δηλαδή νηφάλια και σώφρονα, νοοτροπία και γνώση. Ο λόγος είναι ότι μιλάμε για εμπειρία∙ και μάλιστα «Εμπειρία Θεού».
ΝΕΟΣ: - Πως τότε ξεπερνιούνται όλες αυτές οι δυσκολίες; Υπάρχουν κανόνες που καθορίζουν αυτήν την ιδιαιτερότητα;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Βεβαίως, ναι! Κάθε ενδιαφερόμενος έχει την υποχρέωση να επικαλείται τη θεία Παρουσία, και τον εξ Ουρανού φωτισμό δια του Πνεύματος, και έτσι μόνο θα μπορεί να κατανοεί το θέμα. Είναι ανάγκη, κατά συνέπεια, να επιστρατεύονται και να χρησιμοποιούνται μαζί με τις βιωματικές, και όσες προσωπικές δυνάμεις διατίθενται, περιλουόμενες από τα νάματα της πίστεως και της ευσεβούς προσηλώσεως στις Γραφές και τους λόγιους Πατέρες της θείας σοφίας.
ΝΕΟΣ: - Δηλαδή; Η εμπειρία Θεού είναι υπόθεση του Αγίου Πνεύματος και της μελέτης των Πατέρων;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Όχι ακριβώς. Είναι υπόθεση δική μας. Φρονώ όμως ότι η κατανόηση θέματος τοιαύτης μορφής, είναι έργο συνεργασίας θείας εμπνεύσεως και προσωπικών γνώσεων και βιωμάτων, μαζί με την απαραίτητη μελέτη των Πατέρων.
ΝΕΟΣ: - Παίρνω θάρρος, Γέροντα. Οι γνωστικές απόψεις μου είναι αρκετές και οι προθέσεις μου δεδομένες. Έχω σπουδάσει ανθρωπιστικές επιστήμες. Μου λείπει όμως, η θεία έμπνευση. Πως πρέπει να ενεργήσω;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Είναι ευχάριστο που διαθέτεις τις γνώσεις σου και τον εαυτό σου, για την κατανόηση ενός τέτοιου θέματος. Τα υπόλοιπα τα δίνει το έλεος και η αγάπη του Θεού.
ΝΕΟΣ: - Που το στηρίζεις αυτό, Γέροντα;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Το στηρίζω στους λόγους του Δαβίδ και του Υμνωδού της Εκκλησίας μας.
ΝΕΟΣ: - Μιλάει ο Δαβίδ για τούτο το θέμα; Ο Υμνωδός, πως αποφαίνεται;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ψάλλουν και οι δύο: «Αλλά θαρρών εις το έλεος της ευσπλαχνίας Σου, ως ο Δαβίδ βοώ Σοι: Ελέησόν με ο Θεός κατά το μέγα Σου έλεος». Έτσι κατανοούν οι ενδιαφερόμενοι τους λόγους περί Θεού. Το έλεος του Θεού και η αγάπη Του, δίνει την κατανόηση σε όλα τα θέματα πίστεως και θείας ουσίας.
ΝΕΟΣ: - Τελικά, Γέροντα, τι είναι η εμπειρία Θεού; Σκέψη, αντίληψη, παραχώρηση, δωρεά;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Δεν είναι παραχώρηση, ούτε δωρεά. Δεν καλύπτεται με τη σκέψη ή την αντίληψη. Είναι απόκτημα με εργώδη προσπάθεια. Αποκτιέται και θεωρητικά με τη μελέτη, την επιστημονική γνώση και τη φιλοσοφική ενασχόληση και πρακτικά χωρίς τη θεωρητική κατάρτιση. Εμπειρία Θεού μπορεί να έχει και ο επιστήμων και ο χωρίς σχολική παιδεία.
ΝΕΟΣ: - Αφού είναι απόκτημα η εμπειρία Θεού, με ποια μέσα την αποκτάμε και πως εκφράζεται;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Αποκτιέται, πολλές φορές η εμπειρία Θεού, αυτόματα με τις αισθήσεις εξωτερικά, και εκφράζεται με έννοιες, με κρίσεις και συλλογισμούς εσωτερικά.
ΝΕΟΣ: - Μπορούμε, Γέροντα, να γνωρίζουμε ποιες γνώσεις είναι απαραίτητες και ποιες μας προσφέρουν εμπειρία;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Το σύνολο των γνώσεων που συγκεντρώνει το άτομο σε όλη τη ζωή του, μετατρέπεται σε «Εμπειρία». Ακόμη και όλη η ανθρωπότητα αποκτάει εμπειρία δια μέσου της ιστορίας και η ιστορία προσφέρει την εμπειρία της.
ΝΕΟΣ: - Το ίδιο συμβαίνει και με την εμπειρία Θεού;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Προκειμένου για την «Εμπειρία Θεού», αυτή αποκτιέται από τον άνθρωπο με τα δικά του μέσα και σφραγίζεται με τη σφραγίδα του Αγίου Πνεύματος. Παίρνει ταυτόχρονα και τη δύναμη της Χάριτος και επικυρώνεται σε μια ιδιαίτερη σχέση με το Θεό. Αυτή τη σχέση καλλιεργεί και προσφέρει το «Περιβόλι της Παναγίας» και στους πατέρες εδώ και στους επισκέπτες.
ΝΕΟΣ: - Ευχαριστώ, Γέροντα, για την πρώτη και επωφελή για μένα συζήτηση. Θεωρώ ευλογία τη συνάντησή μας και το άνοιγμα της συνομιλίας μας. Μπορούμε να συνεχίσουμε;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Βεβαίως, ναι! Θα συνεχίσουμε με ό,τι θέλεις και θεωρείς προσφορότερο για σένα.

Β΄ Ιστορικό του θέματος
ΝΕΟΣ: - Έχω διαβάσει, Γέροντα, ότι η λέξη «Εμπειρία», ως φιλοσοφική έννοια, έχει τη δική της διαδρομή στην ιστορία των γραμμάτων. Πολλοί φιλόσοφοι, Έλληνες (Χρ. Ανδρούτσος, Θεόφ. Βορέας, Ν. Λούβαρις, Σ. Θεοδωρίδης, Ευ. Θεοδώρου κ.ά.) και ξένοι (Em. Kant, W. Brugger, Martin Heidegger, G. Krϋger κ.ά.), την σχετίζουν με τη Θεολογία, τη Χριστιανική κοσμοθεωρία και τη Βιοθεωρία, δηλαδή την ιδιάζουσα και ειδική θεωρία για τη ζωή. Έχεις υπόψη σου κάτι σχετικό;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Έχω υπόψη μου μερικά. Θεωρώ ότι πολλοί φιλοσοφούντες, παρέχουν απλώς την αφορμή προς αφύπνιση των παραστάσεων που βρίσκονται σε λανθάνουσα κατάσταση μέσα στην ψυχή του ανθρώπου. Βρίσκονται σε κατάσταση θεωρητική και εν δυνάμει. Με την απόκτησή όμως της «εμπειρίας», επιτυγχάνεται η μεταβολή αυτών των παραστάσεων σε κατάσταση εν ενεργεία, πρακτικά. Ενεργοποιούνται.
ΝΕΟΣ: - Όπως τοποθετείται το θέμα, καταλαβαίνω ότι οι φιλόσοφοι των διαφόρων εποχών, περιορίστηκαν μόνο στην διαπίστωση των εμπειριών. Έτσι αφήνουν πολλά περιθώρια για τη Θεολογία και τη Βιοθεωρία. Τι λέτε;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Οι λανθάνουσες παραστάσεις που κρύβονται μέσα στην ψυχή μας και που διαπιστώνονται από ρέκτες και ερευνητές του πνεύματος, παίρνουν ενέργεια και σαφή ύπαρξη με την παρουσία του Πνεύματος του Θεού. Τότε διασαφηνίζονται και γίνονται συγκεκριμένες.
ΝΕΟΣ: - Τι δυνατότητες υπάρχουν για εναρμόνιση μεταξύ εξωτερικών ερεθισμών και εσωτερικών βιωμάτων;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Εδώ είναι η ουσία. Παρέχεται μ’ αυτή τη συνεργασία η δυνατότητα να βρίσκονται σε αρμονική σχέση οι εξωτερικοί ερεθισμοί που ενεργοποιούνται και παίρνουν νόημα δια της «εμπειρίας», με τα εσωτερικά βιώματα που αποκτιούνται δια της ασκήσεως, κατά τους Χριστιανούς και της ενδοσκόπησης, κατά τους φιλοσόφους.
ΝΕΟΣ: - Δηλαδή, Γέροντα, υπάρχει αρμονία μεταξύ των φιλοσοφικών επιτευγμάτων και των χριστιανικών θέσεων;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Κατά κάποιο τρόπο επιτυγχάνεται μια αρμονία και μια θαυμαστή συμφωνία των διαφόρων ουσιών που βρίσκονται μέσα στον άνθρωπο, με τη θεία ουσία.
ΝΕΟΣ: - Δηλαδή;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Υπάρχει εναρμονισμένη η απόλυτη σχέση μεταξύ εσωτερικής και εξωτερικής κατάστασης στη ζωή των ανθρώπων. Γίνεται μια στενή σχέση μεταξύ εμπειρίας και τελεολογίας. Δηλαδή γνώσεως με την πείρα και του τελικού σκοπού που καθορίζεται από υπέρτατο όν, τον Θεό.
ΝΕΟΣ: - Πως νοείται τότε η γνώση;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Η γνώση, ως εκ τούτου, που προέρχεται από εμπειρία δεν είναι κάτι το στατικό, αλλά είναι μια δυναμική πνευματική εκδήλωση της ανθρώπινης ζωής.
ΝΕΟΣ: - Γνωρίζω, Γέροντα, ότι ο μεγάλος Γερμανός φιλόσοφος, ο Εμμανουήλ Κάντιος, ως υπέρμαχος της γνώσεως και της εμπειρίας του Θεού δια του Σύμπαντος, έχει διακηρύξει μαζί με τους μαθητές του, ότι ο αστερόης ουρανός υπεράνω μας και ο ηθικός νόμος μέσα μας, είναι δύο δυνάμεις που μας οδηγούν στην ανακάλυψη του Θεού, την ύπαρξή Του και την αθανασία της ψυχής μας.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Είναι αλήθεια αυτό. Έφτασε μάλιστα στο συμπέρασμα να διατυπώσει την αναγκαιότητα για συνέχιση της ζωής στην αιωνιότητα. Έτσι επιβεβαιώνει την ύπαρξη της Ελευθερίας, την αναγνώριση του Θεού και την παρουσία της Ψυχής.
ΝΕΟΣ: - Είναι επιγραμματική η τοποθέτησή του Καντίου, Γέροντα. Αποφάνθηκε: «Τον ηθικό νόμο ατελώς μόνο μπορούμε να τον εφαρμόσουμε και να τον εκπληρώσουμε στη ζωή μας εδώ στη γη. Την πλήρη και τελεία εκπλήρωση αυτού δεν μπορεί ο θάνατος να την αποτρέψει και να την διακόψει. Μόνη δυνατότητα, μας δίδεται να προσεγγίσουμε την τελειότητα με τη συνέχιση της ύπαρξής μας στην αιωνιότητα». Συγκλονιστική τοποθέτηση!
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Η γνήσια φιλοσοφία, έτσι έχει αποφανθεί δια πολλών εκπροσώπων της. Όλες δε οι νεότερες και καινοφανείς θεωρίες περί του αντιθέτου, αποτελούν προσωπικά μυθεύματα πλαστογράφων μυθολόγων.
ΝΕΟΣ: - Είναι ενδιαφέροντα όσα συζητήσαμε για τα ιστορικά του θέματος. Τι λες;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Πάντοτε τα ιστορικά στοιχεία ενός θέματος είναι ενδιαφέροντα. Η ιστορία γενικά, είναι ωφέλιμη και διδακτική. Κατατοπιστική δε στην κατανόηση της ουσίας των θεμάτων. Αλλά ας προχωρήσουμε στα ενδιαφέροντά σου.

Γ΄ Αγιογραφικά - Αγιοπατερικά
ΝΕΟΣ: - Εκτός από αυτά τα γενικά στοιχεία, θα με ενδιέφερε, Γέροντα, να ακούσω πως τοποθετείται το θέμα στην Αγία Γραφή και τους Πατέρες της Εκκλησίας.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Έχεις δίκιο. Καλά είναι τα γενικά στοιχεία σε κάθε θέμα. Η βάση όμως όλων είναι η Αγία Γραφή και οι Πατέρες της Εκκλησίας μας. Εκεί μπορούμε να βεβαιωθούμε για την ορθότητα της ενοιολόγησης του θέματος.
ΝΕΟΣ: - Έχω για τούτο μερικά ερωτήματα που η απάντησή σου θα μου έλυνε πολλές απορίες και θα κατανοούσα το θέμα.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Με χαρά θέλω να ακούσω τις απορίες σου και με τη βοήθεια του Θεού να σου απαντήσω.
ΝΕΟΣ: - Θέλω να μάθω: - Πως αποκτιέται η «Εμπειρία Θεού»; - Που στοχεύει; - Πως διακρίνονται οι γνήσιες εμπειρίες; - Πως αντιμετωπίζονται οι νόθες;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ωραία ερωτήματα, παιδί μου. Επιγραμματικά θα αναφέρω ότι, η «Εμπειρία Θεού» εμφανίζεται και αποκτιέται με δύο τρόπους. Ο ένας προέρχεται από ορατά και ο άλλος από αόρατα στοιχεία.
ΝΕΟΣ: - Δηλαδή, τι εννοούμε ορατά και τι αόρατα; Είναι εξωτερικά και εσωτερικά ή κοσμικά και υπερκόσμια;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Είναι εξωτερικά στοιχεία το πρώτον, δηλαδή από έξωθεν ερεθισμούς, απ’ το περιβάλλον π.χ., και εσωτερικά το δεύτερον, δηλαδή από αναζητήσεις του πνεύματος και της ψυχικής απαίτησης της κάθε προσωπικότητας.
ΝΕΟΣ: - Θα μπορούσες, Γέροντα, να μου διευκρινίσεις, πρακτικά, με ποιους τρόπους θα αναζητήσουμε την εμπειρική γνώση περί του Θεού;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Θα την αναζητήσουμε: Πρώτον, από τους εξωτερικούς ερεθισμούς και τα περιβαλλοντολογικά φυσικά στοιχεία. Δεύτερον, θα διατυπώσουμε τις ψυχικές απαιτήσεις, ως εσωτερικούς ερεθισμούς της κάθε προσωπικότητας. Τρίτον, θα αναζητήσουμε τις μορφές της εμπειρίας Θεού. Τέταρτον, θα διευκρινίσουμε τις γνήσιες εμπειρίες και θα καταγγείλουμε τις νόθες και επιβλαβείς.
ΝΕΟΣ: - Τότε, Γέροντα, δεν μένει άλλο από του να προχωρήσουμε στην απάντηση αυτών των αναζητήσεων. Αν δεν σε κουράζει η συζήτηση, θα ήθελα τώρα να συνεχίσουμε. Τι λες;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Βεβαίως θα συνεχίσουμε. Όχι μόνο δεν με κουράζει, αλλά μου δίνεις την ευκαιρία να ζήσω μαζί σου μια όμορφη επικοινωνία με το Θεό. Δεν σου είπα αρχικά, ότι για μας τους Μοναχούς εδώ στο Όρος, η επικοινωνία με το Θεό είναι η καθημερινή τροφή μας; Εδώ οι Μοναχοί, δεν μιλάνε για να μιλάνε. Η μιλιά μας στο στόμα και η σκέψη μας στο Θεό.
ΝΕΟΣ: - Τότε ας αρχίσουμε από την πρώτη αναζήτηση. Ας αναζητήσουμε την εμπειρία Θεού από τους εξωτερικούς ερεθισμούς και τα φυσικά στοιχεία του περιβάλλοντος. Σήμερα άλλωστε γίνεται πολύς λόγος για τα μηνύματα του περιβάλλοντος.

Δ΄ Εξωτερικές εμπειρίες
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Είναι γεγονός ότι το περιβάλλον ασκεί μεγάλη επίδραση στη ζωή των ανθρώπων. Τη ζωή την υλική και τη ζωή την πνευματική. Κλιματολογικές συνθήκες του περιβάλλοντος επιδρούν πολλές φορές καταλυτικά στη διαμόρφωση χαρακτήρων και την έκφραση αισθημάτων.
ΝΕΟΣ: - Το περιβάλλον, Γέροντα, ασκεί επιρροή και στην υπόθεση των εμπειριών του Θεού; Οι γνώσεις μας περί του Θεού επηρεάζονται από το περιβάλλον;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι, βεβαίως! Οι εξωτερικές εμπειρίες και γνώσεις περί του Θεού επιτυγχάνονται από ερεθισμούς εκ του περιβάλλοντος, μέσω όλων των αισθήσεων του ανθρώπου. Όχι μόνο μέσω της κάθε μιας αίσθησης χωριστά και μεμονωμένα, αλλά και μέσω όλων μαζί, από κοινού. Διότι συγκροτούν όλες οι αισθήσεις μας ομού μια ενότητα.
ΝΕΟΣ: - Δηλαδή, όλες μαζί από κοινού οι αισθήσεις μας, ενεργοποιούν κοινούς ερεθισμούς; Πως μπορούν να ενεργοποιούνται από κοινού;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Όχι! Σε οποιαδήποτε περίπτωση διατηρεί η κάθε μια αίσθηση την αυτοτέλειά της. Έχει τη δική της ικανότητα να προσφέρει στο άτομο την εμπειρία του Θεού, με το δικό της τρόπο. Όλες μαζί όμως δημιουργούν ένα σύνολο ολοκληρωμένης ενότητας, για αρμονική εμπειρία της θείας Ουσίας και της προσωπικότητας του Θεού. Τότε έχουμε την ολοκλήρωση της γνώσης του Θεού. Αποκτάμε την πλήρη «Εμπειρία Θεού». Αφού με όλες τις αισθήσεις μας φτάνουμε στο ίδιο αποτέλεσμα.
ΝΕΟΣ: - Θα μπορούσαμε, λοιπόν, να παρατηρήσουμε επιγραμματικά το έργο των αισθήσεών μας;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Παρατηρούμε για τις αισθήσεις μας, τα ακόλουθα: Βλέπουμε με τα μάτια μας το Θεό. Έχουμε εμπειρία. Ακούμε με τα αφτιά μας το Θεό. Έχουμε εμπειρία. Ψηλαφίζουμε με τα χέρια μας το Θεό. Έχουμε εμπειρία. Γευόμαστε με τη γεύση μας το Θεό. Έχουμε εμπειρία. Οσφραινόμαστε σαν υπερκόσμιο άρωμα το Θεό. Έχουμε εμπειρία.
ΝΕΟΣ: - Οι αισθήσεις μας, Γέροντα, με ποιες προϋποθέσεις προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στην εμπειρία Θεού;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Όλα αυτά επιτυγχάνονται με την προϋπόθεση ότι διατηρούμε σε καθαρότητα και εγρήγορση, με αγνότητα, τα αισθητήριά μας. Ανόθευτα από παντός είδους επιρροές. Τότε ενεργοποιούνται οι αισθήσεις μας με επιτυχία και μας προσφέρουν την απαραίτητη γνώση και εμπειρία.
ΝΕΟΣ: - Ποιο είναι, Γέροντα, το στίγμα της γνώσης του Θεού δια των αισθήσεων;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Είναι γεγονός ότι ολόκληρο το δημιούργημα του αισθητού κόσμου μιλάει για το Θεό και δίνει το στίγμα της γνώσης του Θεού. Το ουράνιο στερέωμα με τους αστέρες του και τα στερεά σώματά του, μιλάνε για το υπαρκτό πρόσωπο του Θεού, ως τον Δημιουργό του Σύμπαντος. Τούτο το σύμπαν διηγείται την ύπαρξη και τη δόξα του Θεού. Σχετικώς ο Προφητάναξ Δαβίδ, αναφωνεί: «Οι ουρανοί διηγούνται δόξαν Θεού, ποίησιν δε χειρών αυτού αναγγέλλει το στερέωμα».
ΝΕΟΣ: - Ορθά το θυμίζεις, Γέροντα. Τη διήγηση των Ουρανών περί της δόξας του Θεού την αισθανόμαστε, τη βλέπουμε, την ακούμε, τη θαυμάζουμε, την απολαμβάνουμε, την ζούμε. Η ανάσα μας κινείται μέσα στη δόξα των Ουρανών.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Είναι όμως απαραίτητο να γνωρίσουμε ποιες εμπειρίες του Θεού αποκτάμε από κάθε μια αίσθηση χωριστά, για να τις συνθέσουμε κατόπιν και να προσδιορίσουμε το σύνολο που προσδοκούμε. Να έχουμε την πλήρη εικόνα περί της εμπειρίας του Θεού.
ΝΕΟΣ: - Ναι, Γέροντα, θα έχει ενδιαφέρον η συζήτηση για την εμπειρία που μπορούμε να έχουμε από την κάθε μία αίσθηση χωριστά. Να ξεκινήσουμε με την όραση;

1. Εμπειρία με την αίσθηση της οράσεως
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Με την όραση διαπιστώνουμε και αποκτάμε τη γνώση και την εμπειρία περί της μέριμνας και της φροντίδας του Θεού για το πλάσμα Του. Φροντίδας για τον κόσμο ολόκληρο και ιδιαιτέρως για τον άνθρωπο. Είναι η πρώτη γνώση που αποκτάμε για το Θεό και το ενδιαφέρον Του, περιστρέφοντας το βλέμμα μας στο σύμπαν.
ΝΕΟΣ: - Υπάρχουν προς τούτο σχετικές Αγιογραφικές αναφορές για την εμπειρία Θεού δια της οράσεως;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Δίδαξε σχετικώς ο ίδιος ο Κύριος. «Εμβλέψατε εις τα πετεινά του ουρανού, ότι ου σπείρουσιν ουδέ θερίζουσιν ουδέ συνάζουσιν εις αποθήκας και ο Πατήρ υμών ο ουράνιος τρέφει αυτά· ουχ υμείς μάλλον διαφέρετε αυτών;». Είναι μια σημαντική εμπειρία αυτή, που δείχνει την εμπειρία που αποκτάμε για την ιδιότητα της Πρόνοιας του Θεού. Είναι μια ιδιότητα αυτή, τόσο απαραίτητη για τη δική μας ασφάλεια. Γνωρίζουμε τη δύναμη αυτή του Θεού, της προστασίας δηλαδή μέσα στον αδυσώπητο και σκληρό κόσμο, που έχουμε δημιουργήσει.
ΝΕΟΣ: - Είναι όντως σημαντική αυτή η εμπειρία που αποκτάμε με την όρασή μας, της Πρόνοιας του Θεού. Έχουμε και άλλες αναφορές;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Ο Ιάκωβος ο Αδελφόθεος, θα μας θυμίσει το μέγεθος της αγάπης και όλων των αισθημάτων του Κυρίου προς τον άνθρωπο. Μας καλεί με την παρατήρηση δια της οράσεως να αποκτήσουμε την εμπειρία της θεότητας του Σωτήρος Ιησού Χριστού. Διδασκαλία σημαντική.
ΝΕΟΣ: - Τι ακριβώς μας θυμίζει;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Επισημαίνει ο Αδελφόθεος Ιάώβος: «…Το τέλος Κυρίου είδετε, ότι πολυεύσπλαγχνός εστιν ο Κύριος και οικτίρμων». Δηλαδή, είδατε και γνωρίσατε το χαρούμενο και ευτυχισμένο τέλος, που έδωσε στη δοκιμασία του ο Κύριος, για λογαριασμό και από αγάπη για τον άνθρωπο.
ΝΕΟΣ: - Απ’ ό,τι γνωρίζω, Γέροντα, Ο ίδιος ο Κύριος εκπαιδεύοντας τους Μαθητές Του, τους παρακάλεσε να πορευτούν στον κόσμο και να γνωρίσουν το έργο της διδασκαλίας που θα ασκούσαν. Επέστρεψαν χαίροντες και διηγήθηκαν τα μεγαλεία του Θεού, που είδαν και γνώρισαν.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Γνώρισαν πολλά και ο Κύριος ικανοποιημένος απευθύνθηκε προς τον Ουράνιο Πατέρα, λέγοντας: «Πάτερ… απέκρυψας ταύτα από σοφών και συνετών, και απεκάλυψας αυτά νηπίοις». Η όραση των αγνών και απλών ανθρώπων είναι ικανή να ιδεί και να γνωρίσει τα μεγαλεία του Θεού, σ’ αυτούς ο Θεός αποκαλύπτεται.
ΝΕΟΣ: - Ο Κύριος, Γέροντα, αποκαλύφθηκε μόνο στους Μαθητές Του; Μόνο εκείνοι απόκτησαν την εμπειρία του Θεού;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Όχι! Μέσω των Μαθητών Του αποκάλυψε τα πάντα και σ’ όλη την οικουμένη. Τούτο βλέπουμε όταν αμέσως μετά τα όσα γνώρισαν οι Μαθητές, οραματίζεται το μέλλον του κηρύγματος και προβλέπει την ευτυχία των πιστών Του όταν θα βλέπουν τα όσα γνώρισαν και οι Μαθητές Του. Είπε κατηγορηματικά: «Μακάριοι οι βλέποντες ά βλέπετε». Ευτυχισμένα τα μάτια που βλέπουν τα μεγαλεία του Θεού, που βλέπεται σεις οι Μαθητές μου τώρα.
ΝΕΟΣ: - Αγιοπατερικά, Γέροντα, πως αντιμετωπίζεται το θέμα; Τι λένε οι Πατέρες;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ο Ιερός Χρυσόστομος είναι κατηγορηματικός. Επισημαίνει ότι, ο Θεός δεν έδωσε τους οφθαλμούς για να παρατηρούμε ανεξέλεγκτα, ακόλαστα πράγματα. Τα έδωσε για να αποκτάμε την εμπειρία του Θεού, να τον γνωρίζουμε, να θαυμάζουμε τα δημιουργήματά Του και να απονέμουμε τα πρέποντα. Λέγει: «Ίνα τα δημιουργήματα αυτού θαυμάζοντες, προσκυνώμεν τον ποιήσαντα». Να βλέπουμε δηλαδή, τα δημιουργήματα, να τα θαυμάζουμε και έτσι έμπειροι να αναγνωρίζουμε και να προσκυνούμε τον Δημιουργό.
ΝΕΟΣ: - Είναι θαυμάσιος ο Χρυσόστομος. Δεν άφησε αναπάντητη καμιά πτυχή της θείας διδασκαλίας. Οι άλλοι Πατέρες;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Και ο Γρηγόριος ο Παλαμάς, επισημαίνει σχετικώς: «Όταν ο οφθαλμός ορών, ουχ ως οφθαλμός ορά, αλλ’ ως τη δυνάμει του Πνεύματος διανοιχθείς, ουκ αλλοτρίω συμβόλω τον Θεόν ορά, και τούτο ημείς αίσθησιν υπέρ αίσθησίν φαμεν». Δηλαδή, όταν ο οφθαλμός βλέποντας δεν βλέπει ως οφθαλμός, αλλά σαν να έχει διανοιχτεί με τη δύναμη του Πνεύματος, βλέπει τον Θεό όχι με ξένο σύμβολο, αλλά με αυτό που ονομάζουμε ημείς αίσθηση πάνω από την αίσθηση.
ΝΕΟΣ: - Είναι εντυπωσιακές και οι Πατερικές τοποθετήσεις.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Έτσι είναι, παιδί μου! Γνωρίζει και αποκτάει την εμπειρία του Θεού ο άνθρωπος με τα μάτια του, τα οποία διανοίγονται με τη δύναμη του Πνεύματος, οπότε ξεπερνούν την απλή αίσθηση της οράσεως.
ΝΕΟΣ: - Με τις άλλες αισθήσεις τι λέμε, Γέροντα;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Τα ίδια. Ειδικές τοποθετήσεις για την κάθε μια. Θα μιλήσουμε τώρα και για την αίσθηση της ακοής.

2. Εμπειρία με την αίσθηση της ακοής
ΝΕΟΣ: - Τι μπορούμε να πούμε για τη ακοή; Ποιες εμπειρίες μας προσφέρει;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Σπουδαία αίσθηση η ακοή. Απαραίτητη για τη δημιουργία άποψης. Αφού έχει την έννοια του παρακολουθώ προσεκτικά, λαμβάνω υπόψη μου τα ακούσματα, πληροφορούμαι, μαθαίνω.
ΝΕΟΣ: - Να ακούσω, λοιπόν Γέροντα τις απόψεις σου.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Η αίσθηση αυτή, παιδί μου, ως ακοή – σε Ενικό αριθμό – συλλαμβάνει ακούσματα και φωνές που προέρχονται από τον περιβάλλοντα κόσμο. Ως ακοές – σε πληθυντικό αριθμό – αναφέρονται σε υπερφυσικές και υπερκόσμιες φωνές.
ΝΕΟΣ: - Τότε, οι ακοές πρέπει να είναι σημαντικότερες από την ακοή, αφού αναφέρονται σε υπερφυσικές και υπερκόσμιες φωνές.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Βεβαίως, είναι! Άλλωστε, σχετίζονται στενά οι ακοές με την όραση, που είναι ισχυρότερη αίσθηση. Ο λαός όμως συνδέει και τις δύο αισθήσεις με σοφία, προκειμένου να προκαλέσει έκπληξη. «Άκου να ιδείς», λέγει.
ΝΕΟΣ: - Αντιλαμβάνομαι τη σπουδαιότητα και των δύο, όπως το λες. Είναι τόσο δυνατές;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Είναι τόσο δυνατές αυτές οι αισθήσεις, ώστε πολλά πράγματα να βλέπονται στο υποσυνείδητο μας δια της ακοής και άλλα να ακούονται δια της οράσεως.
ΝΕΟΣ: - Αγιογραφικά, πως τοποθετείται το θέμα;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Στην Αγιογραφική γραμματολογία η εμπειρία και γνώση της πίστεως και του Θεού δια της ακοής, επισημάνθηκε από τον Απόστολο Παύλο, απευθυνόμενο προς τους νομολογούντας Ρωμαίους, ύστερα από έναν υπέροχο και υπερλογικό συλλογισμό. Αποφάνθηκε συμπερασματικά: «Άρα η πίστις εξ ακοής, η δε ακοή δια ρήματος Θεού». Είπε με έμφαση.
ΝΕΟΣ: - Δηλαδή, Γέροντα;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Πως θα μπορούσε, να αποκτηθεί εμπειρία και γνώση του Θεού χωρίς ακούσματα δια της ακοής; Τα ίδια διερωτάται και πάλιν ο Απόστολος Παύλος, όταν λέγει συνεπαρμένος από την αγωνία της γνώσεως του Θεού και του λόγου Του: «Πως πιστεύσουσιν ου ουκ ήκουσαν; Πως δε ακούσουσιν χωρίς κηρύσσοντος;», (Ρωμαίους ι΄14).
ΝΕΟΣ: - Από όσα ακούω, θεωρώ ότι είναι απαραίτητη η ακοή για τη γνώση του Θεού και αναγκαία για την απόκτηση σαφούς εμπειρίας της θείας ολότητας.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Άλλωστε κατά την τελετή του Μυστηρίου του Χρίσματος η Εκκλησία μας, σφραγίζει την ακοή του βαπτισμένου. Τούτο γίνεται μετά τον καθαρισμό της, δια του Μυστηρίου του Βαπτίσματος. Επιλέγεται δε κατά την τελετή η ευχή: «Χρίεται ο δούλος του Θεού… εις ακοήν πίστεως». Η ακοή δηλαδή να είναι σφραγισμένη για κάθε περίπτωση και ιδιαιτέρως για κάθε κακό. Να είναι ανοικτή όμως μόνο σε θέματα πίστεως, προς γνώση του Θεού και εφαρμογή των εντολών Του.
ΝΕΟΣ: - Βλέπω, Γέροντα, ότι η κουβέντα μας έχει ενδιαφέρον και περπατάει σε μάκρος. Μπορούμε να συνεχίσουμε και σε άλλες περιπτώσεις για την ολοκλήρωσή του; Αν δεν σε κουράζει, χαίρομαι να ακούω.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Αν εσύ χαίρεσαι να με ακούς, εγώ ευφραίνομαι να συνομιλώ και να επικοινωνώ μαζί σου. Η εικόνα του Θεού, ο άνθρωπος, που είπαμε στην αρχή, είναι για τους Μοναχούς το ιερότερο πρόσωπο της ζωής τους. Έργο και εντολή προς τους Μοναχούς είναι, αυτό που γράφει ο ποιητής: «Προσεύχου νύχτα – μέρα μετέωρ’ ερημίτη, άθικτος απ’ του κόσμου τους μάταιους αφρούς…, δείχνε τους ουρανούς».
ΝΕΟΣ: - Τότε, Γέροντα, ας προχωρήσουμε. Που μείναμε;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Θα μιλήσουμε τώρα για τις εμπειρίες που αποκτάει ο άνθρωπος με την αίσθηση της αφής.
ΝΕΟΣ: - Χαίρομαι. Είμαι πρόθυμος να ακούσω. Φαντάζομαι ότι αυτά που θα ακούσω θα είναι χειροπιαστά.

3. Εμπειρία με την αίσθηση της αφής
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Πράγματι! Η αφή ως μία από τις πέντε αισθήσεις, έχει σημαντική αποστολή. Με τη χρησιμοποίησή της αντιλαμβανόμαστε την ποιότητα και την ειδοποιό αξιολόγηση του αντικειμένου. Έχουμε τη σιγουριά της αντίληψης περί του προσώπου, του πράγματος ή του σώματος με το οποίο ερχόμαστε σε επαφή, ψηλαφίζοντάς το.
ΝΕΟΣ: - Όντως, έχει μεγάλη δύναμη η αφή για την απόκτηση εμπειρίας ενός αντικειμένου.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Σαν αίσθηση, ολοκληρώνει την πλήρη γνώση μαζί με τις άλλες αισθήσεις. Τότε αποκτάμε σαφέστερη εμπειρία. Οπότε η χαρά μας, μαζί με άλλα αισθήματα, γίνεται ολοκληρωμένη.
ΝΕΟΣ: - Να ζητήσω, Γέροντα, σχετικές μαρτυρίες;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Έχουμε σαφή και κατηγορηματική μαρτυρία από τον Ευαγγελιστή Ιωάννη, περί του ρόλου και της αφής, για τούτον το σκοπό. Λέγει σχετικώς: «Ό ήν απ’ αρχής, ό ακηκόαμεν, ό εωράκαμεν τοις οφθαλμοίς ημών, ό εθεασάμεθα και αι χείρες ημών εψηλάφησαν, περί του λόγου της ζωής… αναγγέλλομεν υμίν, ίνα και υμείς κοινωνίαν έχητε μεθ’ ημών».
ΝΕΟΣ: - Δηλαδή, ο Ευαγγελιστής Ιωάννης μιλάει για απόκτηση εμπειρίας με σωματική έρευνα;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Είναι γεγονός ότι σπανίως οι άνθρωποι ανέχονται τη σωματική έρευνα και την ψηλάφηση. Συνδέουν τούτο το γεγονός με κάποια υπόνοια για ύποπτη δραστηριότητα. Ο Θεός όμως, όχι μόνο δεν απαγορεύει, αλλ’ αντιθέτως επιζητεί την ψηλάφηση, ώστε να έχουμε οι άνθρωποι πλήρη και σαφή γνώση της υποστάσεως του Θεού και κατ’ επέκταση την απόκτηση σαφούς εμπειρίας του Θεού και δια της αίσθησης της αφής.
ΝΕΟΣ: - Μα, και στο Θωμά δεν επέτρεψε την ψηλάφηση ο Κύριος; Έτσι δεν στερέωσε την αποδοχή της Αναστάσεώς Του;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Βεβαίως! Κατά την πρώτη εμφάνισή Του στους Μαθητές ο Ιησούς, εκεί στο υπερώο, με απόλυτη έμφαση και απαίτηση, είπε: «Ίδετε τας χείρας μου και τους πόδας μου, ότι αυτός εγώ ειμι· ψηλαφήσατέ με και ίδετε ότι πνεύμα σάρκα και οστέα ουκ έχει, καθώς εμέ θεωρείτε έχοντα». Σε άλλη δε εμφάνισή Του ο Ιησούς, κάλεσε το Θωμά και του ζήτησε να τον ψηλαφήσει, λέγοντας: «Είτα λέγει τω Θωμά· φέρε τον δάκτυλόν σου ώδε και ίδε τας χείρας μου, και φέρε την χείρα σου και βάλε εις την πλευράν μου, και μη γίνου άπιστος, αλλά πιστός».
ΝΕΟΣ: - Εντυπωσιάζει το ενδιαφέρον του Θεού για την αποκάλυψή Του στον κόσμο με την ψηλάφησή Του δια της αφής. Είναι μια εμπειρία σημαντική.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ακόμα και ο Απόστολος Παύλος στη δημηγορία του επί του Αρείου Πάγου, στην Πόλη των Αθηνών, διακηρύσσει στα έθνη και την οικουμένη, ότι ο Θεός της νέας θρησκείας που επαγγελόταν, δεν ήταν κρυφός και απρόσιτος Θεός, αλλά Θεός που ζούσε και κυκλοφορούσε ανάμεσα σε όλους τους λαούς της οικουμένης. Όλοι μπορούσαν να τον πλησιάσουν και να τον ακουμπήσουν με το σώμα τους.
ΝΕΟΣ: - Ναι, Γέροντα, αυτόν το Θεό μπορούσαν όλοι οι άνθρωποι να τον πλησιάζουν, να τον ακουμπάνε με τα χέρια τους, να τον αισθάνονται με τη σκέψη τους και να τον θεωρούν οικείο τους και δικό τους.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Πρωτόγνωρη για την εποχή εκείνη άποψη, αλλά και για τη δική μας. Θα σου θυμίσω την χαρακτηριστική σχετική αποστροφή του: «Ζητείν τον Κύριον, ει άρα γε ψηλαφήσειαν αυτόν και εύροιεν, και γε ου μακράν από ενός εκάστου υμών υπάρχοντα».
ΝΕΟΣ: - Πράγματι, η δημηγορία εκείνη συγκλόνισε τον κόσμο. Και δεν ήταν η μόνη.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Ακόμα και προς τους δύσπιστους Εβραίους έγραψε ο Απόστολος Παύλος, για να τους στηρίξει στη νέα Πίστη και τη νέα Αποκάλυψη. Τους θυμίζει, στο δωδέκατο κεφάλαιο, ότι για να γνωρίσουν το Θεό και να αποκτήσουν την εμπειρία Θεού, δεν ψηλαφίζουν πλέον ένα βουνό που έχει καεί από φωτιά, όπως το όρος Σινά, αλλά το όρος της πνευματικής Σιών, της Πόλης του ζωντανού Θεού στην επουράνια Ιερουσαλήμ.
ΝΕΟΣ: - Πολύ ωραία η παρομοίωση του όρους Σινά με την επουράνια Ιερουσαλήμ. Πως ακριβώς το λέγει η Αγία Γραφή;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Έχει ενδιαφέρον. Αποκαλύπτει η Γραφή: «Το όρος το Σινά εκαπνίζετο όλον δια το καταβεβηκέναι επ’ αυτό τον Θεόν εν πυρί». Αυτό το όρος που είχε καεί, το ακουμπούσαν οι Ισραηλίτες, διότι πίστευαν ότι ψηλαφίζουν τον τόπο που περπάτησε ο Θεός. Στην εποχή της Καινής Διαθήκης όμως ψηλαφίζεται η νέα και ουράνια Ιερουσαλήμ, η πόλη του Θεού, δηλαδή η Εκκλησία.
ΝΕΟΣ: - Επιμένει επί πλέον ο Απόστολος Παύλος, στην περιγραφή του;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Προσήλθατε και ψηλαφίζετε, τους λέγει, στη σύναξη των εκλεκτών παιδιών του Θεού, εννοεί την Εκκλησία. Είστε σε επαφή με τους Αγγέλους που πανηγυρίζουν και σκορπάνε χαρά, κατά τη διάρκεια της θείας λατρείας. Πλησιάζετε και γεύεστε το Θεό που είναι ο Κριτής όλων, με τη θεία Μετάληψη. Σας έχει αγκαλιασμένους ο μεσίτης της Νέας Διαθήκης, ο Ιησούς, που φροντίζει για τον αγιασμό σας και την εξιλέωσή σας.
ΝΕΟΣ: - Συγκλονιστική είναι η περιγραφή, Γέροντα. Ζω μια μεγάλη αποκάλυψη μαζί σου.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ακόμα, οι ίδιες παραινέσεις του Αποστόλου Παύλου απευθύνονται διαχρονικά σε όλους τους ανθρώπους όλων των εποχών. Και σε μας. Εμπειρία Θεού αποκτάμε όταν ερχόμαστε σε επαφή με τον Κύριο και τη διδασκαλία Του. Όταν ψηλαφίζουμε με το πνεύμα και το σώμα μας τα μυστήρια της πίστεως. Όταν γινόμαστε κοινωνοί των αληθειών Του και «Οικείοι του Θεού».

4. Εμπειρία με την αίσθηση της γεύσης
ΝΕΟΣ: - Προφανώς, Γέροντα, θα πρέπει να μιλήσουμε και για τις άλλες αισθήσεις. Ποια αίσθηση έχει σειρά να μας πληροφορήσει για την εμπειρία Θεού, με τη δικιά της βοήθεια;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Οπωσδήποτε, παιδί μου, πρέπει να μιλήσουμε και για την αίσθηση της γεύσης. Η εμπειρία του Θεού με την αίσθηση της γεύσης αποκτιέται ύστερα από εντολή υπό του Πνεύματος του Θεού.
ΝΕΟΣ: - Μήπως και οι άλλες αισθήσεις δεν ενεργοποιούνται με την εντολή του Πνεύματος του Θεού; Γιατί τόνισες ιδιαιτέρως γι’ αυτή την αίσθηση ότι ενεργοποιείται από εντολή του Πνεύματος του Θεού;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Όλες οι άλλες αισθήσεις, ως γνωστόν, ενεργοποιούνται θεληματικά από τους ανθρώπους με την ελεύθερη βούληση του κάθε ατόμου. Έτσι δραστηριοποιείται με ιδία βούληση, η κάθε προσωπικότητα στο να πλησιάζει στο Θεό, να τον γνωρίζει και να αποκτάει την εμπειρία Του. Στην περίπτωση της γεύσης έχουμε ειδικό κάλεσμα από το Πνεύμα του Θεού, το οποίο βεβαίως επιζητεί και την ενεργοποίηση της βουλήσεως του ατόμου, αφού πάρει την εντολή.
ΝΕΟΣ: - Ποιο είναι αυτό το ιδιαίτερο κάλεσμα του Πνεύματος του Θεού, Γέροντα;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Μας καλεί προς τούτο το Πνεύμα, δια του Προφητάνακτος Δαβίδ να δοκιμάσουμε την μετά του Θεού κοινωνία και να πεισθούμε πόσο ευεργετικός είναι ο Κύριος για τους ανθρώπους. Έτσι να αποκτήσουμε την εμπειρία Του. Θέλει να μας καταστήσει μετόχους της ενθέου τρυφής και απολαύσεως κοντά στο Θεό. Αποκαλύπτει ακόμα, ότι ο Κύριος είναι το όντως εφετόν και η ανέκφραστος ευφροσύνη των αγαπόντων Αυτόν. Κάμνει ειδικό δηλαδή προσκλητήριο. Σαλπίζει: «Γεύσασθε και ίδετε ότι χρηστός ο Κύριος· μακάριος ανήρ, ος ελπίζει επ’ αυτόν».
ΝΕΟΣ: - Πράγματι, Γέροντα, το Πνεύμα του Θεού γλυκαίνει την πρόσκληση για εμπειρία Θεού και τη συνδέει με κατάλληλη απόλαυση.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ακόμα και ο Απόστολος Πέτρος συνιστά στην πρώτη Καθολική Επιστολή του σε όλους τους χριστιανούς, να αποβάλουν κάθε κακία. Έτσι να γεύονται το λογικό, το γνήσιο και ανόθευτο πνευματικό γάλα της θείας διδασκαλίας, με σκοπό να μεγαλώνουν πνευματικά.
ΝΕΟΣ: - Πως το εννοεί τούτο ο Απόστολος Πέτρος;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Να αποκτούν την εμπειρία του Θεού οι άνθρωποι και να οδηγούνται στη σωτηρία. Για να αισθανθούν δε οι άνθρωποι όλα αυτά είναι αναγκαίο να δοκιμάσουν και να γευθούν εκ πείρας ότι ο Κύριος είναι καλός και ευεργετικός και οι λόγοι Του είναι τροφή όχι μόνο γλυκιά, αλλά και ωφέλιμη και ζωηφόρα. Έχουν πνευματική και μεθεξιακή σημασία οι λόγοι τούτοι του Αποστόλου Πέτρου. Σημειώνει σχετικά: «Εγεύσασθε ότι χρηστός ο Κύριος».
ΝΕΟΣ: - Παρατηρώ, Γέροντα, ότι η αίσθηση αυτή της γεύσης είναι μια ποιοτική αίσθηση. Δίνει μια ιδιαιτερότητα στην ενεργοποίησή της και την προσφορά της.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Ορθά το επισημαίνεις. Αυτό μπορούμε να το διακρίνουμε. Η αίσθηση της γεύσης είναι μια ποιοτική πράγματι αίσθηση η οποία προσδιορίζει την ποιότητα του δοκιμαζομένου. Γνωστοποιεί τη νοστιμιά του. Με αυτήν την αίσθηση αποκτιέται ευκολότερα κάθε εμπειρία. Υλική και πνευματική. Τότε αναφωνούμε μαζί με τον Προφητάνακτα Δαβίδ: «Ως γλυκέα τω λάρυγγί μου τα λόγιά σου, υπέρ μέλι τω στόματί μου».
ΝΕΟΣ: - Ωραία η τοποθέτηση του Δαβίδ. Κατανοώ ότι με την αίσθηση της γεύσης αποκτάμε τη γλυκιά εμπειρία του Θεού.


5. Εμπειρία με την αίσθηση της όσφρησης
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Πρέπει όμως να τελειώσουμε με την αναφορά μας στην προσφορά των αισθήσεων για την γνώση και εμπειρία του Θεού. Λίγα λόγια θα ειπούμε και για την τελευταία αίσθηση. Την αίσθηση της όσφρησης. Μας βοηθάει και αυτή στην κατανόηση του θέματός μας.
ΝΕΟΣ: - Ναι, Γέροντα, πρέπει να προχωρήσουμε. Φρονώ ότι πρέπει να έχουμε και άλλα στοιχεία προς εξέταση. Είμαι έτοιμος να κατανοήσω και χαρούμενος που ακούω.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Τη βλέπω τη χαρά σου και με ενθουσιάζει. Είναι ευχάριστο να βλέπει κανείς ένα νέο άνθρωπο να έχει ενδιαφέροντα για θέματα που περνάνε στη σφαίρα του υπερφυσικού και να αναζητάει τη γνώση του Θεού.
ΝΕΟΣ: - Ευχαριστώ για τη χαρά σου που εκφράζεται για την εκδήλωση της δικής μου χαράς. Ας προχωρήσουμε όμως.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Η αίσθηση της όσφρησης, μας περιμένει. Με τη όσφρηση μπορούμε να αντιλαμβανόμαστε, να προαισθανόμαστε ή να προμαντεύουμε κάτι που εκπέμπει οσμή.
ΝΕΟΣ: - Με την οσμή, Γέροντα, φτάνουμε στην εμπειρία του Θεού;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Μάλιστα! Η αίσθηση της οσφρήσεως περιλαμβάνει ένα φυσιολογικό στοιχείο, τον ερεθισμό δηλαδή των οσφρητικών οργάνων και ένα ψυχικό στοιχείο, την αντίληψη της οσμής. Στον άνθρωπο είναι πολύ ανεπτυγμένη η ικανότητα αντιλήψεως και ερμηνείας της αίσθησης αυτής.
ΝΕΟΣ: - Πως γίνεται αυτό;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Η όσφρηση σαν φυσιολογικό στοιχείο, χαρακτηρίζεται γραμματολογικά ως ευώδης, ή δυσώδης, ή μυρώδης. Έτσι φτάνουμε στο σημείο, προκειμένου να λειτουργήσει το ψυχικό στοιχείο της αντίληψης της οσμής.
ΝΕΟΣ: - Που στηρίζεται αυτός ο χαρακτηρισμός;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Στη θεία Αποκάλυψη, ασφαλώς. Την Παλαιά και την Καινή. Γράφεται στην Παλαιά Διαθήκη: «Ωσφράνθη Κύριος ο Θεός οσμήν ευωδίας». Ομοίως στην Καινή Διαθήκη διατυπώνεται: «Ότι Χριστού ευωδία εσμέν τω Θεώ εν τοις σωζομένοις και εν τοις απολλυμένοις».
ΝΕΟΣ: - Κάτι σχετικό έχω ακούσει, Γέροντα και κατά τη θεία Λειτουργία. Μου το θυμίζεις;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Ο ιερός Χρυσόστομος εντοπίζει στις ευχές της θείας Λειτουργίας του, με σαφήνεια, αυτή την τοποθέτηση.
ΝΕΟΣ: - Σε ποια ευχή της θείας Λειτουργίας αναφέρεται;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Αναφέρεται στην ευχή μετά τον καθαγιασμό και εν όψει της προετοιμασίας προς την Κοινωνία των πιστών. Τότε δέεται η ιερά κοινότητα, δια του λειτουργού: «Όπως ο φιλάνθρωπος Θεός ημών, ο προσδεξάμενος αυτά εις το άγιον και υπερουράνιον και νοερόν αυτού θυσιαστήριον εις «οσμήν ευωδίας» πνευματικής, αντικαταπέμψη ημίν την θεία Χάριν του Αγίου Πνεύματος».
ΝΕΟΣ: - Πως ερμηνεύεται αυτή η τοποθέτηση;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ερμηνεύεται ως αντάλλαγμα της ευωδίας του Θεού εκ της αποδοχής «των προσκομισθέντων και αγιασθέντων τιμίων δώρων». Γίνεται η αποστολή από το Θεό της θείας Χάριτος και της δωρεάς του Αγίου Πνεύματος στον κάθε πιστό ατομικά και στη λατρευτική κοινότητα ομαδικά.
ΝΕΟΣ: - Δεν κατανοώ απολύτως τη σχέση αυτής της διατύπωσης με το θέμα μας. Θέλω περισσότερες διευκρινίσεις.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Είναι γνωστό ότι, η παρουσία του Αγίου Πνεύματος είναι απαραίτητη για τη γνώση του Θεού και της διδασκαλίας Του. Θα γνωρίζεις, φαντάζομαι ότι δια του Αγίου Πνεύματος επέρχεται η πλήρης και απόλυτη απόκτηση της εμπειρίας του Θεού. Αυτό έρχεται στους ανθρώπους, ως αντάλλαγμα της ευωδίας του Θεού.
ΝΕΟΣ: - Στη συνέχεια, πως θεμελιώνεται η όλη διαδικασία;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Αυτήν την εντολή έδωσε ο Κύριος προς τους Μαθητές Του και μέσω αυτών προς ολόκληρο το πλήρωμα της Εκκλησίας. Αποκάλυψε σχετικώς ο Λόγος του Θεού, με κατηγορηματική υπόσχεση και διαβεβαίωση του ίδιου του Κυρίου: «Όταν έλθη ο Παράκλητος… το Πνεύμα της αληθείας… εκείνος μαρτυρήσει περί εμού».
ΝΕΟΣ: - Έχω μια ένσταση, κατά το ανθρώπινο. Η όσφρηση και η οσμή ευωδίας του Θεού, πως γίνεται οσμή γνωριμίας με το Θεό, ώστε να καταλήξει σε εμπειρία Θεού;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Αναγνωρίζουμε, ότι το αίσθημα της όσφρησης λειτουργεί και αντιστρόφως. «Επ’ αμφοτέρω, αμφοτέρωθεν». Με την αίσθηση αυτή οι άνθρωποι αναγνωριζόμαστε από το Θεό και αναγνωρίζουμε το Θεό δια του Αγίου Πνεύματος.
ΝΕΟΣ: - Δηλαδή παίρνουμε την οσμή ευωδίας του Θεού, οσφραινόμαστε την όσφρηση του Θεού, και στη συνέχεια γινόμαστε αποδέκτες της εμπειρίας Του;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ακριβώς! Τούτο μας αποκάλυψε ο Απόστολος Παύλος, με μεγαλύτερη σαφήνεια. Ξεκαθάρισε: «Τω δε Θεώ χάρις τω πάντοτε θριαμβεύοντι ημάς εν τω Χριστώ και την οσμήν της γνώσεως αυτού φανερούντι δι’ ημών εν παντί τόπω». Από ημάς φανερώνει ο Θεός την οσμή της γνώσεώς Του σε κάθε τόπο.
ΝΕΟΣ: - Είναι καταπληκτική η φανέρωση του Θεού δια της αισθήσεως της όσφρησης. Καταπληκτικότερη όμως η ερμηνεία που διατύπωσες, Γέροντα.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι, παιδί μου. Όλες οι διδασκαλίες περί του Θεού είναι καταπληκτικές. Αρκεί να ερμηνεύονται σωστά και στα πλαίσια του φωτισμού του Αγίου Πνεύματος. Μόνο με μια απαραίτητη διευκρίνιση. Να έχουμε τη σκέψη και το μυαλό μας στο Θεό όταν μιλάμε, όπως είπαμε. Όσο για τα λόγια μας να τα έχουμε στα χείλη μας, «ως μέλι γλυκύ», και αρωματικό.
ΝΕΟΣ: - Γέροντα, συγκλονίζομαι με όσα ακούω. Ιδιαιτέρως για την αίσθηση της οσφρήσεως. Δεν τη λογάριασα, ούτε τη φαντάστηκα αυτή την ερμηνεία.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Έτσι είναι. Όλα προβλέπονται από την Αγία Γραφή. Με την αίσθηση της όσφρησης γνωρίζουμε καλά το Θεό και αποκτάμε σπουδαία εμπειρία.
ΝΕΟΣ: - Παρατηρώ, Γέροντα, πόσο σπουδαία όργανα είναι οι αισθήσεις μας. Εξαγγέλλουν τα μεγαλεία του Θεού με τον τρόπο της η κάθε μια και όλες μαζί, από κοινού.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Οι αισθήσεις μας, παιδί μου, είναι τα όργανα που δώρισε ο Θεός στο πλάσμα Του, τον άνθρωπο, για να έχει με αυτά την πλήρη γνώση του κόσμου και του όλου καλλιτεχνήματος της δημιουργίας. Αφού με αυτά τα όργανα γνωρίζουμε και αποκτάμε εμπειρία του κόσμου, γιατί να μην μπορούμε να αποκτήσουμε με αυτά και την εμπειρία του Θεού;
ΝΕΟΣ: - Όντως, Γέροντα. Τώρα συνειδητοποιώ τη σπουδαιότητα των αισθήσεών μας.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Προσθέτω ακόμα ότι, όταν ο άνθρωπος καλλιεργεί υλικά με τις αισθήσεις του την εμπειρία του κόσμου, δεν γίνεται ολοκληρωμένος αν δεν φροντίσει με πνευματική καλλιέργεια να αποκτήσει και την εμπειρία του Θεού.
ΝΕΟΣ: - Πως και με ποιους τρόπους θα μπορέσει ο άνθρωπος, δια των αισθήσεων, να καλλιεργήσει τη σωστή εμπειρία του Θεού;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Είναι απλό το πράγμα. Όλα όσα είπαμε μέχρι τώρα, δείχνουν το δρόμο και την πορεία μας προς την εμπειρία Θεού. Η προσπάθεια πρέπει να συνοδεύεται με γνώση της θείας Αποκάλυψης, με προσωπικό αγώνα και αδιάλειπτη προσευχή. Συγχρόνως απαιτείται και η επίκληση του Αγίου Πνεύματος, που δίνει τη δύναμη και την κατεύθυνση προς αυτόν το σκοπό. Περιττό όμως θεωρώ να υπενθυμίσω ότι, για όλη αυτή την προσπάθεια το κυρίαρχο στοιχείο είναι η αγάπη και ο σεβασμός. Αγάπη προς το Θεό, σεβασμός προς τα αισθήματα και αλληλοβοήθεια με το συνάνθρωπο.
Ο Απόστολος Παύλος επιτυχώς διακηρύσσει τούτο το έργο. Λέγει: «Επιποθώ πάντας υμάς εν σπλάχνοις Ιησού Χριστού». Να είστε μέσα στα σπλάγχνα του Ιησού Χριστού. Και πάλιν: «Τούτο προσεύχομαι, ίνα η αγάπη υμών έτι μάλλον και μάλλον περισσεύη εν επιγνώσει και πάση αισθήσει».


Ε΄ Εσωτερικές εμπειρίες
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Αφήσαμε όμως ένα κενό στη συζήτησή μας. Πρέπει να το συμπληρώσουμε, αν δεν κουράστηκες.
ΝΕΟΣ: - Διατηρώ και εγώ, Γέροντα, την εντύπωση ότι δεν ολοκληρώσαμε το θέμα. Όσο για την κούρασή μου, θεωρώ ασεβές να σε διαβεβαιώσω ότι, όχι μόνο κούραση δεν αισθάνομαι, αλλά ζω μαζί σου μια αποκάλυψη. Θα στενοχωρηθώ όταν τελειώσει η κουβέντα μας. Είμαι γεμάτος προσδοκίες. Ακούω.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Πρέπει να περάσουμε, παιδί μου, τώρα στις εμπειρίες που αποκτάμε για το Θεό με εσωτερικές διεργασίες.
ΝΕΟΣ: - Πρέπει, Γέροντα, η εσωτερική ζωή μας να παρουσιάζει ισχυρότερο ενδιαφέρον για τη γνώση και εμπειρία του Θεού. Θα παρακολουθήσω με έκδηλη την προσδοκία μου, τους συλλογισμούς σου.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Είναι γνωστό ότι, εσωτερική ζωή έχει το κάθε λογικό δημιούργημα του Θεού. Η εσωτερική ζωή είναι ουσιαστική ζωή. Αυτή ορίζεται ως η διαδρομή που οδηγεί στη θέωση του ανθρώπινου όντος. Είναι η σημαντικότερη για τον άνθρωπο, καθόσον χαρακτηρίζεται και πνευματική. Μετέχουν σ’ αυτήν δε, όλες οι ανώτερες πνευματικές και ψυχικές δυνάμεις.
ΝΕΟΣ: - Όντως, η εσωτερική ζωή είναι αυτή που κατευθύνει τις ενέργειές μας. Έτσι τουλάχιστον δέχονται πολλοί φιλόσοφοι.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Έχουν δίκαιο. Όλες οι εσωτερικές διεργασίες, κατευθύνονται από μια ατομική εσωτερική πνευματικότητα και οδηγούν το άτομο στο να αποκτάει και τις προσωπικές του εμπειρίες για τα συμβαίνοντα στον κόσμο. Έτσι γνωρίζει ο άνθρωπος το ορατό και το προσδοκώμενο.
ΝΕΟΣ: - Μόνο με ό,τι αφορά τα φαινόμενα, ασχολείται ο εσωτερικός κόσμος μας;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Όχι! Δια της εσωτερικής ζωής, γνωρίζεται ο κόσμος και με τα πέραν αυτού δρώμενα. Ενεργοποιείται και με τη προσωπική ενδοσκόπηση.
ΝΕΟΣ: - Πως βιώνεται η εσωτερική ζωή, Γέροντα, ώστε να γνωρίζει και τα πέραν του ορατού κόσμου δρώμενα;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ως γνωστόν η εσωτερική πνευματική ζωή, δεν βιώνεται ως ψυχολογική, ή βιωματική, ή ατομική εμπειρία. Αποκαλύπτεται και ως ένα υπερβατικό και υπερπροσωπικό γεγονός, που συλλαμβάνει και υπερφυσικές έννοιες.
ΝΕΟΣ: - Ποιοι παράγοντες επεμβαίνουν για τούτο το έργο;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Είναι ισχυροί οι παράγοντες που κατακτούν κατά κάποιο τρόπο την εσωτερικότητά μας. Σαν κατακτητές έρχονται οι υπερκόσμιες δυνάμεις. Ισχυρότερη είναι η επέμβαση του Αγίου Πνεύματος, που γίνεται ο χειραγωγός μας και γνωρίζει να καθοδηγεί κάθε αγωνιζόμενο άτομο.
ΝΕΟΣ: - Μεγάλο και ωφέλιμο τούτο το έργο του Αγίου Πνεύματος. Χωρίς την επέμβασή Του δύσκολα θα τα καταφέρναμε.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Καθοδηγεί το Άγιο Πνεύμα την εσωτερική μυστική εμπειρία. Είναι το απαραίτητο και αθέατο στοιχείο της πνευματικής ζωής μας. Χωρίς την επέμβασή Του τίποτε δεν θα κατορθώναμε.
ΝΕΟΣ: - Όλα δε αυτά, Γέροντα, φρονώ ότι τα προσφέρει το Άγιο Πνεύμα από αγάπη στον άνθρωπο.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Πράγματι! Το Άγιο Πνεύμα, ως τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, μετέχει της θείας αγάπης. Είναι και το ίδιο αγάπη και πραγματοποιεί την αποστολή Του με αγάπη.
ΝΕΟΣ: - Υποδεικνύει, Γέροντα, το Άγιο Πνεύμα την ορθή πορεία της εσωτερικής πνευματικής μας ζωής;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Η εσωτερική μυστική εμπειρία, όπως είπαμε, είναι το απαραίτητο και αθέατο στοιχείο της πνευματικής ζωής. Έτσι βρίσκεται στην καρδιά και της περί Θεού αντιλήψεως. Με ορθότητα. Βοηθούντος βεβαίως και του Αγίου Πνεύματος. Καταλήγει όμως με αυτόν τον τρόπο στην ανεύρεση και αποδοχή ορθής πίστης. Ορθοδοξίας, δηλαδή.
ΝΕΟΣ: - Δόθηκε προφανώς εφάπαξ αυτή η δυνατότητα; Αρχικά με τη δημιουργία του κόσμου;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Όχι βεβαίως. Τούτο γίνεται ακόμα και σήμερα, και πάντοτε. Διαρκώς. Ανακαλύπτεται ο Ορθόδοξος πνευματικός τρόπος ζωής που συγκινεί, αναπαύει και προσελκύει τον ανήσυχο και κουρασμένο άνθρωπο διαρκώς. Καθ’ όλη την πορεία του ανθρώπου προς τον τελικό σκοπό της δημιουργίας, που είναι η Θέωση και η σωτηρία, παρακολουθείται και από το Άγιο Πνεύμα.
ΝΕΟΣ: - Τι τελικώς συντελείται στην όλη αυτή διεργασία;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Μέσα σ' αυτή την πνευματική διεργασία, το κακό σμικρύνεται και αυξάνει η αρετή, που είναι η ικανή δύναμη για την ολοκλήρωση της ανθρώπινης προσωπικότητας. Θα έλεγα μάλιστα ότι με τη διεργασία αυτή αποδεσμεύεται ο εσωτερικός άνθρωπος και αρχίζει να αυτενεργεί και να δοκιμάζει τις δικές του δυνάμεις, αδέσμευτα. Είναι σαν τα πρώτα φτερουγίσματα.
ΝΕΟΣ: - Δηλαδή στην περίπτωση αυτή, ο Θεός παραμερίζεται και ανεξαρτητοποιείται ο άνθρωπος; Ενεργεί μόνος του;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Όχι! Δεν μένει μόνος του και πάλιν ο άνθρωπος. Ταυτόχρονα με τις προσωπικές του δυνάμεις και ενέργειες, επιτυγχάνεται και ο δεσμός με την προσωπικότητα του Θεού, σε μια πρωτόγνωρη και μοναδική εμπειρία. Τη μυστική εμπειρία. Επιτυγχάνεται δηλαδή η αυθεντική βίωση του Ευαγγελίου. Της θείας Αποκαλύψεως. Γνωρίζεται έτσι και βιώνεται ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός.
ΝΕΟΣ: - Έχουμε εσωτερικά, όπως καταλαβαίνω Γέροντα, την επέμβαση, τη δύναμη και το φωτισμό του Αγίου Πνεύματος και συγχρόνως σαν επιβράβευση τη βίωση του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ακριβώς! Ο άνθρωπος παρακολουθείται από ολόκληρο το πλήρωμα της θεότητας και βοηθείται για τον τελικό προορισμό του.
ΝΕΟΣ: - Αυτό, Γέροντα, δεν θα μπορούσε κατά κάποιο τρόπο, να θεωρηθεί εξαναγκασμός και καταπίεση του Θεού στον άνθρωπο με την παρουσία της θεότητας στην όλη πορεία του ανθρώπου; Που πάει η αυτενέργεια και η λεγομένη ελευθερία της βουλήσεως, αφού επεμβαίνει τόσο έντονα και δυναμικά ο Θεός;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Όχι! Αντιθέτως! Η παρουσία του Αγίου Πνεύματος στην όλη πορεία της ζωής του ανθρώπου, είναι η δεξαμενή απ’ την οποία αντλείται δύναμη και ενίσχυση στον όλον αγώνα της ζωής. Είναι, όπως θα λέγατε εσείς που οδηγείτε αυτοκίνητο στον κόσμο, το ρεζερβουάρ της βενζίνης, απ’ όπου αντλείται η δύναμη της κίνησης του οχήματος. Δίνει τη δύναμη, χωρίς να εξαναγκάζει και να προσδιορίζει την πορεία του.
ΝΕΟΣ: - Και η βίωση του Κυρίου Ιησού Χριστού εσωτερικά, δεν αποτελεί καταπίεση, κατά κάποιο τρόπο, για τον άνθρωπο;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Όσο για την αυθεντική βίωση του Ευαγγελίου, της θείας Αποκαλύψεως δηλαδή, και δι’ αυτής τη γνωριμία και τη βίωση του Ιησού Χριστού, τούτο είναι αποτέλεσμα και όχι προϋπόθεση του αγώνα προς τον τελικό σκοπό. Ανάγεται στη σφαίρα της κατάληξης της όλης προσπάθειας. Όλα αυτά μας προσφέρονται για τη ολοκλήρωσή μας.
ΝΕΟΣ: - Υπάρχουν ειδικοί τρόποι εσωτερικής εμπειρίας, Γέροντα;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Το είπαμε άλλωστε από την αρχή. Με βάση αυτή την τοποθέτηση, διακρίνουμε τρεις τρόπους εσωτερικής εμπειρίας Θεού.
ΝΕΟΣ: - Σε ποια στοιχεία αναφέρονται αυτοί οι τρόποι;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Είναι τρεις τρόποι, τρεις εσωτερικές διεργασίες. Της εννοίας, της κρίσης και του συλλογισμού.
ΝΕΟΣ: - Είμαι έτοιμος να τους ακούσω και να ολοκληρώσω τις εμπειρίες που απόκτησα από την όλη συζήτηση.

α. Η κρίση
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Πρώτος εσωτερικός τρόπος εμπειρίας του Θεού είναι η «κρίση».
ΝΕΟΣ: - Πως εννοούμε την κρίση; Φρονώ ότι ο όρος έχει διάφορες έννοιες.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Η έννοια του όρου είναι διαφορετική και εκφράζεται σε διάφορες περιπτώσεις. Εδώ όμως για την απόκτηση εμπειρίας, όταν λέμε κρίση εννοούμε την εσωτερική νοητική ενέργεια με την οποία διαμορφώνεται η γνώμη. Είναι η θεμελιακή μορφή του λογικού.
ΝΕΟΣ: - Πως τότε εξελίσσεται η έννοια αυτής της κρίσης;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Όντως η κρίση εξελίσσεται. Αρχικά διατυπώνεται σε πρόταση, για να καταλήξει σε άποψη. Με την κρίση αποκτάμε τη γνώμη. Με τη γνώμη φτάνουμε στην άποψη. Με την άποψη σταθεροποιούμε την εμπειρία μας.
ΝΕΟΣ: - Πολύ κατανοητή η εξέλιξη της έννοιας της κρίσης.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Πράγματι, είναι κατανοητή και απλή. Ο Μέγας Βασίλειος μάλιστα, ορίζει την κρίση ως εξής: «Κρίσις εστί πήξις των του νοός βουλευμάτων». Είναι δηλαδή η αποκρυστάλλωση των σκέψεών μας. Αυτό που λέμε γνώμη, άποψη, εμπειρία.
ΝΕΟΣ: - Είναι δηλαδή έννοια περπατική! Εξελίσσεται σαν να κάνει βήματα.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Απαιτείται όμως η καθαρότητα του εσωτερικού κόσμου, ώστε η κρίση να εκφραστεί με ευθυκρισία, με ορθοφροσύνη, με σύνεση. Δεν λειτουργεί με νοθευμένα και αλλοιωμένα υλικά. θέλει πλήρη καθαρότητα.
ΝΕΟΣ: - Ασφαλώς, ναι! Το καταλαβαίνω και συμφωνώ. Αφού την έννοια αυτή επέλεξε και ο Θεός, ο καθαρός και άμεμπτος, για να αποδώσει τα πρέποντα στον κάθε άνθρωπο. Η Δευτέρα Παρουσία λέγεται ημέρα κρίσεως.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Έχεις δίκιο. Προς τούτο και ο Ιερός Χρυσόστομος θα νομολογήσει ότι η κρίση είναι καθαρή όταν γίνεται χωρίς πάθη και βαρίδια. Λέγει μάλιστα για την περίπτωση: «Όταν η κρίσις χωρίς πάθους γίνεται, αδέκαστός εστι και καθαρά».
ΝΕΟΣ: - Φτάνουμε καθαρά στην εμπειρία του Θεού με αυτό το είδος της κρίσης;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Με αυτή την κρίση φτάνουμε και στην εμπειρία του Θεού. Τούτο δε διότι η κρίση με αυτή την έννοια, είναι ακολούθημα της Χάριτος του Θεού, κατά τον Μέγα Βασίλειο. Ταυτόχρονα είναι και μια εσωτερική λειτουργία του νου μας και του όλου εσωτερικού πνευματικού κόσμου μας.
ΝΕΟΣ: - Με εντυπωσιάζουν, Γέροντα, οι τοποθετήσεις των Πατέρων της Εκκλησίας. Αποφαίνονται με λεπτομέρειες, επί θεμάτων που αφορούν τις σχέσεις του ανθρώπου με την εμπειρία περί του Θεού. Βλέπω μάλιστα ότι η ενημέρωση των πιστών στα θέματα που διατύπωσαν και ερμήνευσαν οι Πατέρες είναι ελλιπής. Δεν θα μπορούσε να βρεθεί τρόπος να περάσουν οι απόψεις αυτές των Πατέρων στα ευρέα στρώματα του πληρώματος της Εκκλησίας; Εσείς εδώ στο Όρος, πως φροντίζετε να πραγματοποιηθεί τούτο το έργο;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Για μας, παιδί μου, είναι το καθημερινό ανάγνωσμα και η ενδελεχής μελέτη ολοκλήρου της Αγίας Γραφής και των έργων των Πατέρων της Εκκλησίας. Τούτο γίνεται για δική μας ενημέρωση και γνώση της θείας Αποκάλυψης, με σκοπό να γνωρίζουμε που πηγαίνουμε. Γιατί, το από πού ερχόμαστε, το γνωρίζουμε. Ερχόμαστε από την κοιλάδα της αποστασίας. Πρέπει να περάσουμε στον τόπο της ευλογίας. Της σωτηρίας και της Θέωσης, με σαφή γνώση των εντολών του Θεού. Νύχτα και μέρα αγωνιζόμαστε γι’ αυτό.
ΝΕΟΣ: - Σε διακόπτω, Γέροντα, για να ρωτήσω: Η παρουσία σας και μόνο εδώ στο Όρος, δεν σας δίνει αυτή τη δυνατότητα; Αφού όλα εδώ μιλάνε για το Θεό και το έργο της σωτηρίας των ανθρώπων; Μπορώ να ειπώ ότι όλοι κολυμπάτε μέσα στη Χάρη και την ευλογία του Θεού; Η ατμόσφαιρα είναι θεία.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Όχι! Η παρουσία μας εδώ δεν μας δίνει αυτόματα δικαιώματα σωτηρίας, αν δεν αγωνιστούμε σκληρά για την κατάκτηση του εαυτού μας, με τα μέσα της αγιότητας του Χριστού. Όμως αφήσαμε το προηγούμενο ερώτημά σου στη μέση. Να προχωρήσουμε;
ΝΕΟΣ: - Ναι! Χαίρομαι που δεν αφήνεις αναπάντητο και ασχολίαστο τίποτα. Συγγνώμη που σε διέκοψα.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Δεν πειράζει. Καλύτερα που με διέκοψες για να διευκρινιστούν και άλλα θέματα. Όσον αφορά το πέρασμα των διδασκαλιών των Πατέρων στο λαό μέσω του Αγίου Όρους, λέγω τούτο. Τη μελέτη μας όπως προανέφερα, την κάνουμε για μας και για να δίνουμε γνήσιο λόγο «παντί τω αιτούντι», «ευκαίρως, ακαίρως». Το Όρος, με τη Χάρη του Θεού, εκπέμπει μηνύματα θείας σοφίας και γνώσεως του θελήματος του Θεού. Όμως δεν αρκεί. Είναι ανάγκη των καιρών, όλοι οι εργάτες της Εκκλησίας και οι λόγιοι και σοφοί της κοινωνίας, να στραφούν στη θεογνωσία της Αγίας Γραφής και των Πατέρων της Εκκλησίας. Καλή είναι η θύραθεν σοφία με τις λεγόμενες εγκυκλοπαιδικές ή φιλοσοφικές γνώσεις. Είναι όμως αναγκαίο το αλάτι της θείας σοφίας που θα νοστιμίσει όλες τις άλλες γνώσεις. Αυτό πρέπει κάθε πιστός και ιδιαιτέρως οι επιστήμονες, όπως και εσύ, έχετε χρέος να περνάτε τους σωστούς προβληματισμούς σας στο σύνολο του λαού. Εμείς πιστεύουμε εδώ στο Όρος, ότι οι επιστήμονες είναι οι Ιεραπόστολοι της γνήσιας διδασκαλίας μέσα στην κοινωνία. Αυτό δεν το λησμονούμε· και σεις να μην το ξεχνάτε.
ΝΕΟΣ: - Προχωρήσαμε, Γέροντα, και σε άλλα θέματα, διδακτικά και ωφέλιμα και αυτά πέρα από την κρίση, ως μέσο εσωτερικής εμπειρίας του Θεού. Μήπως πρέπει να επανέλθουμε στο κύριο θέμα;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Έχουμε να εξετάσουμε το δεύτερο τρόπο εσωτερικής εμπειρίας.
ΝΕΟΣ: - Ποιος είναι ο δεύτερος τρόπος;

β. Η έννοια
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Δεύτερος εσωτερικός τρόπος εμπειρίας του Θεού, όπως προείπαμε, είναι η «έννοια».
ΝΕΟΣ: - Η έννοια; Με ποια σημασία την εννοούμε;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Η έννοια είναι μια εσωτερική λειτουργία του νου με την οποία αντιλαμβανόμαστε ή συλλαμβάνουμε το περιεχόμενο ενός συγκεκριμένου ή αφηρημένου πράγματος. Ακόμα, είναι και η ιδέα που σχηματίζεται στο νου για κάποιο πρόσωπο ή αντικείμενο. Τότε ολοκληρώνεται η εμπειρία μας για το συγκεκριμένο πρόσωπο ή αντικείμενο. Σημαντική η σημασία της έννοιας. Με τον όρο «έννοια», ασχολήθηκαν πολλοί λόγιοι και Εκκλησιαστικοί άνδρες. Δεν θα επεκταθούμε όμως σε πολλούς και πολλά, για να κερδίζουμε χρόνο.
ΝΕΟΣ: - Έχει ενδιαφέρον όμως να μάθω, ποιοι και πως ασχολήθηκαν με τη εννοιολόγιση της εννοίας.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ενδεικτικά θα αναφερθώ στον Αριστοτέλη το Σταγειρίτη, το δικό μας, από ’δώ απ’ τη Χαλκιδική. Τον πατριώτη μας, δηλαδή. Όχι βέβαια, ότι δεν υπάρχουν και άλλοι που ασχολήθηκαν με την εννοιολόγιση της εννοίας.
ΝΕΟΣ: - Πως εννοεί την έννοια, ο Αριστοτέλης, Γέροντα;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Την συσχετίζει με την κατοχή του καλού. Η έννοια, εννοιολογεί το καλό και το καλό έχει την έννοιά του. Λέγει: «Του καλού έννοιαν έχειν». Με την έννοιά του το καλό, το γνωρίζουμε και το κατέχουμε.
ΝΕΟΣ: - Καλά με το Σταγειρίτη. Με την χριστιανική τοποθέτηση, τι γίνεται;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Οι Πατέρες είναι πιο συγκεκριμένοι. Ενδεικτικά αναφέρω ότι ο Μέγας Βασίλειος επί παραδείγματι, συμπληρώνει: «Η σοφία εμποιεί έννοιαν». Η σοφία δηλαδή δημιουργεί την έννοια και με αυτήν αποκτάμε τη γνώση. Παίρνουμε εμπειρία.
ΝΕΟΣ: - Νομίζω ότι και η Λογική σε κάποιο κεφάλαιο, κάτι αναφέρει περί του όρου, «έννοια».
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Πράγματι! Η Λογική και η Ψυχολογία ορίζουν την έννοια, ως την «Καθολική εικόνα που περιλαμβάνει τα κύρια γνωρίσματα των προσώπων ή των πραγμάτων με τα οποία εκφράζεται η ουσία των». Τότε έχουμε την πλήρη εμπειρία.
ΝΕΟΣ: - Όπως ακούω, Γέροντα, η «έννοια» ως εσωτερική λειτουργία του νου, μας δίνει την εμπειρία του Θεού μέσα από τον εσώτερο εαυτό μας. Θα ήθελα μια πιο συγκεκριμένη και πειστικότερη τοποθέτηση.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Έχεις δίκιο. Την «έννοια», ως ιδέα που μας γνωστοποιεί τα περί του Θεού, την συλλαμβάνει εσωτερικά ο άνθρωπος και την οριστικοποιεί, ως εμπειρία με πλήρη γνώση. Φτάνει μάλιστα στο σημείο να γνωρίζει εσωτερικά ο άνθρωπος την ουσία του Θεού με τις ιδιότητές Του. Γι’ αυτήν την εσωτερικότητα μιλούσε και ο Απόστολος Παύλος, όταν έγραφε στους Ρωμαίους για τα «έθνη τα μη νόμον έχοντα φύσει τα του νόμου ποιεί… συμμαρτυρούσης αυτών της συνειδήσεως». Αυτή η εσωτερική δύναμη, εκ φύσεως δίνει την «έννοια» και την εμπειρία Θεού.
ΝΕΟΣ: - Δηλαδή η εσωτερικότητα του ανθρώπου συλλαμβάνει την έννοια του Θεού και αποκτάει την εμπειρία Του;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Γνωρίζει καλά το Θεό. Την εσωτερική ψυχική και πνευματική λειτουργία της έννοιας, την χρησιμοποιεί, αλλά και την επικαλείται ο άνθρωπος για να σταθεροποιήσει την γνώση και εμπειρία του Θεού.
ΝΕΟΣ: - Κατάλαβα απόλυτα τον τρόπο της γνώσεως και της εμπειρίας του Θεού με την εσωτερικότητα της «Έννοιας».
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Να προχωρήσουμε τότε στην ανάδειξη και του τρίτου τρόπου της εσωτερικής εμπειρίας;
ΝΕΟΣ: - Ναι! Νομίζω πως είναι καιρός.




γ. Ο συλλογισμός
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Τρίτος εσωτερικός τρόπος εμπειρίας Θεού, είναι ο συλλογισμός.
ΝΕΟΣ: - Τι είναι ο συλλογισμός, Γέροντα;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ο συλλογισμός, κατά γενική ερμηνεία, είναι η εσωτερική διεργασία του πνευματικού ανθρώπου με σκοπό τη συναγωγή λογικών συμπερασμάτων. Κάθε σκεπτόμενος άνθρωπος, συλλογίζεται, προκειμένου να συναγάγει συμπεράσματα και να πάρει αποφάσεις.
ΝΕΟΣ: - Τότε θα πρέπει και πάλιν να ανατρέξουμε, Γέροντα, στους σοφούς της γενικής και της χριστιανικής σοφίας.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Κατά τον Αριστοτέλη και πάλιν, ο συλλογισμός είναι «Η πνευματική διεργασία κατά την οποία το συμπέρασμα ή το πόρισμα συνάγεται με τη σύγκριση δύο δεδομένων». Πρόκειται δηλαδή περί της πάλης που συντελείται στο εσωτερικό μας μεταξύ των δύο κόσμων. Του κόσμου του καλού και του κόσμου της αμαρτίας, του λεγομένου κακού. Αυτό διέγνωσαν και πολλοί άλλοι σοφοί της κλασσικής περιόδου.
ΝΕΟΣ: - Έχουμε όμως και τη χριστιανική σοφία. Την Αγία Γραφή και τους Πατέρες. Πως τοποθετούνται σχετικώς;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Τούτο ακριβώς διατύπωσε αποκαλυπτικά ο Απόστολος Παύλος, προς τους νομολογούντες Ρωμαίους. Έγραψε: «Συνήδομαι γαρ τω νόμω του Θεού κατά τον έσω άνθρωπον, βλέπω δε έτερον νόμον εν τοις μέλεσί μου αντιστρατευόμενον τω νόμω του νοός μου». Συλλογίζομαι και αντιλαμβάνομαι, δηλαδή, την πάλη του κακού για να με αποτρέψει από το νόμο του Θεού που αναζητάω εσωτερικά.
ΝΕΟΣ: - Δηλαδή, Γέροντα, συλλογίζεται εσωτερικά ο άνθρωπος τη γνώση του Θεού και την εμπειρία Του, που την αισθάνεται φυσιολογικά, και ο νόμος του κακού προσπαθεί να τον αποτρέψει; Με τους συλλογισμούς του κρατάει και διατηρεί την εμπειρία του Θεού;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Ορθά το σκέπτεσαι. Αυτή η πάλη ισχυροποιεί τους εσωτερικούς συλλογισμούς του ανθρώπου, που καταλήγουν στην εμπειρία του Θεού.
ΝΕΟΣ: - Σ’ αυτήν την πάλη, Γέροντα, ποια είναι τα αποτελέσματα; Καταλήγει σε συμπέρασμα ο άνθρωπος;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Για τον πιστό αγωνιστή, με τον αγώνα του, επιτυγχάνεται μια νίκη. Νικιέται ο νόθος και διατηρείται ο ορθός νόμος και συνειδητά γνωρίζεται ο Νομοδότης, που παραχωρεί με ευμένεια την εμπειρία Του.
ΝΕΟΣ: - Κατανοητό, Γέροντα. Έτσι ο άνθρωπος γίνεται έμπειρος του Νομοδότου Θεού και της θείας ουσίας.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Χαίρομαι για το συμπέρασμά σου, παιδί μου. Βλέπω την κατανόησή σου για την εμπειρία Θεού με το συλλογισμό. Αισθάνομαι ότι βρίσκομαι μπροστά σε αξιόλογο συνομιλητή. Να γνωρίζεις δε, ότι για τους Αγιορείτες οι δεκτικοί Αθωνικών διδαχών συνομιλητές, είναι ευπρόσδεκτοι, φιλικοί και αποδεκτοί. Κινούνται στο ίδιο μήκος κύματος.
ΝΕΟΣ: - Ήρθα εδώ, Γέροντα, με ειλικρίνεια και λαχτάρα να συνομιλήσω πνευματικά. Λογίζομαι δε ευτυχής που βρέθηκα μαζί σου, αναζητητής του Θεού. «Μακριά απ’ τα ορνίθια, στα ύψη τ’ ουρανού», όπως τραγούδησε ο Κωνσταντίνος Καλλίνικος.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Χαίρομαι· και θεωρώ απαραίτητο τώρα να περάσουμε και σε άλλη πτυχή του θέματος. Δεν είχα σκοπό να συνεχίσω σ’ αυτές τις πλευρές, αλλά βλέπω ότι το ενδιαφέρον σου είναι έκδηλο και επιθυμείς την ολοκλήρωση του θέματος.
ΝΕΟΣ: - Σε ποια πτυχή του θέματος σκέπτεσαι, Γέροντα, προχωρήσουμε; Μένουν πολλές πτυχές ακόμα;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Όχι. Αλλά τώρα θεωρώ αναγκαίο να συζητήσουμε δι’ ολίγων και για τις μορφές της εμπειρίας Θεού. Προχωρώ αμέσως σ’ αυτές.


ΣΤ. Μορφές εμπειρίας Θεού
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Η χριστιανική ζωή, δεν είναι για το χριστιανό, σ’ οποιοδήποτε βαθμό αγωνιστικότητας και αν βρίσκεται, κάτι διανοητικό, γνωσιολογικό και εξωτερικό, επιφανειακό.
ΝΕΟΣ: - Τότε, τι είναι; Είναι βιωματικό;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Είναι μια αληθινή πνευματική αίσθηση περί του Θεού. Είναι μια κοινωνία με το Θεό. Είναι μια οικείωση του Θεού, στην οποία μετέχει ο όλος άνθρωπος. Σ’ αυτή τη ζωή μετέχουμε οι πάντες. Βλέπουμε μορφές εμπειρίας Θεού.
ΝΕΟΣ: - Βλέπεις, Γέροντα, μια παγκόσμια κοινωνία οικείωσης με το Θεό, όπου κυριαρχούν αξίες υπερκόσμιες;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Μετέχουν οι πάντες, αλλά σε δύο κατηγορίες που δείχνουν μορφές εμπειρίας Θεού, που παρουσιάζουν ενδιαφέρον. Είναι αδελφωμένες, πάντως. Αποτελούνται από προσωπικότητες με μορφές εμπειρίας Θεού.
ΝΕΟΣ: - Πρέπει να έχουν ενδιαφέρον αυτές οι μορφές. Επιθυμώ, Γέροντα να ακούσω λεπτομέρειες.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Στην πρώτη κατηγορία, ανήκουν εκείνοι που έχουν την ειδική Χάρη. Αυτοί είναι οι λειτουργοί της Εκκλησίας, που παίρνουν τη Χάρη με τη χειροτονία, για να Ιερατεύουν και να ποιμαίνουν τους λαϊκούς. Αυτοί έχουν την ιδιαίτερη ευλογία να βρίσκονται κοντά στο Θεό και να θεωρούνται μια ζωντανή εικόνα, που δείχνει μορφές εμπειρίας Θεού, αφού έχουν αφιερώσει τον εαυτό τους στο Θεό και το σχήμα τους δηλώνει την παρουσία των μορφών εμπειρίας Θεού.
ΝΕΟΣ: - Οι λειτουργοί της Εκκλησίας, Γέροντα, άξιοι και ανάξιοι, θεωρούνται ότι δείχνουν μορφές εμπειρίας Θεού; Πως το εννοείτε;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Οι λειτουργοί της Εκκλησίας, παιδί μου, έχουν λάβει ειδική Χάρη από το Θεό. Ως γνωστόν για την Εκκλησία η Ιεροσύνη, είναι ανεξάλειπτη. Ο Ιερέας, είναι Ιερέας μέχρι το θάνατο. Το άξιος ή ανάξιος είναι ανθρώπινοι χαρακτηρισμοί που δεν γνωρίζουμε πως κρίνονται από το Θεό. Στο Όρος ο Ιερέας τιμάται ως προσωπικότητα που διαθέτει μορφές εμπειρίας Θεού.
ΝΕΟΣ: - Με εντυπωσιάζει η τοποθέτησή σου, Γέροντα. Δεύτερη κατηγορία προσωπικοτήτων που διαθέτουν εμπειρίες Θεού, ποια είναι;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Στη δεύτερη κατηγορία, ανήκουν οι λαϊκοί που με το άγιο Βάπτισμα και το Χρίσμα, έλαβαν το αξίωμα να είναι μέλη του λαού του Θεού και του Σώματος του Χριστού. Όσο πληρέστερα μετέχουν στα αξιώματα του Χριστού, τόσο πιο ανώτερη εμπειρία της Χάριτός Του λαμβάνουν. Συμβαίνει, όπως βλέπουμε στους βίους των αγίων της πίστεως. Γίνονται οι άγιοι, οι «αστέρες του νοητού στερεώματος». Με τη διευκρίνιση όμως ότι, «Αστήρ αστέρος διαφέρει εν δόξη». Από το πλησίασμα στα αξιώματα του Χριστού εξαρτάται ο βαθμός εμπειρίας που λαμβάνουμε και ποιες μορφές εμπειρίας κατακτούμε.
ΝΕΟΣ: - Οι μορφές εμπειρίας, Γέροντα, κατακτούνται σταδιακά και με την πρόοδο μας στη χριστιανική ζωή; Δίνονται δηλαδή ως επιβράβευση;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Αυτοί οι αγωνιστές, της ειδικής και της γενικής Χάριτος, Ιερείς και λαϊκοί, αποκτούν με τον καιρό και ειδικές εμπειρίες του Θεού και της Χάριτός Του. Είναι όπως το είπες, επιβράβευση της προόδου στη χριστιανική ζωή.
ΝΕΟΣ: - Ποιες είναι οι ειδικές μορφές εμπειρίας Θεού, για τις οποίες μιλάμε;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Μερικές θα τις υπενθυμίσουμε και θα τις παρουσιάσουμε στη συνέχεια. Είναι μια αλυσίδα εσωτερικών εμπειριών, που σαν προσεκτικές επιλογές προχωρούν βήμα – βήμα, στην ολοκλήρωση της κατά Θεόν προσωπικότητας και στην πλήρη εμπειρία.
ΝΕΟΣ: - Με χαρά περιμένω να τις απαριθμήσεις, Γέροντα.

Τα βήματα των μορφών εμπειρίας
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - α. Αρχικά έρχεται η εσωτερική πληροφορία ότι, με την Πίστη στο Θεό βρίσκεται το αληθινό νόημα της ζωής. Είναι η πίστη, η πρώτη μορφή επικοινωνίας, αλλά και εμπειρίας με το Θεό. Είναι το πρώτο βήμα. Είναι το αλφάβητο του κέρδους. Το πρώτο απόκτημα.
ΝΕΟΣ: - Πως αισθάνονται, Γέροντα, οι άνθρωποι την πίστη να έρχεται, να τους καλύπτει;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Αισθάνονται οι αγωνιστές την πίστη τους στο Χριστό, να τους αναπαύει εσωτερικά. Να τους δίνει νόημα στη ζωή, να τους καθοδηγεί και να τους φωτίζει με υπερκόσμιο φως. Βλέπουν ότι με την πίστη τους στο Χριστό, είναι σαν να βρίσκονται κοντά σε έναν δυνατό. Αποκτούν ισχύ, δύναμη.
ΝΕΟΣ: - Αυτή η δύναμη, Γέροντα, είναι η εμπειρία;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι, βεβαίως! Όταν αισθανθούν έτσι μέσα τους την πίστη, τότε αρχίζουν να ζουν τη Χάρη και την εμπειρία του Θεού. Γίνονται πιστοί.
ΝΕΟΣ: - Το επόμενο βήμα, Γέροντα, ποιο είναι;

ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - β. Ακολουθεί μετά ταύτα, ως δεύτερο βήμα, η πρόσκληση του Θεού. Το κάλεσμα. Κτυπάει στην πόρτα της καρδιάς των αγωνιστών, ο Θεός. «Ιδού έστηκα επί την θύραν και κρούω».
ΝΕΟΣ: - Τι ζητάει ο Θεός με την πρόσκληση; Για ποιο λόγο γίνεται;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Η πρόσκληση γίνεται για μετάνοια και προς αποβολή των σκοτεινών και αμαρτωλών έργων. Γίνεται για καθαρισμό. Ταυτόχρονα και για τη στερέωση στη χριστιανική ζωή. Η στερέωση δε, γίνεται με εξομολόγηση και εισαγωγή στο δρόμο του Θεού.
ΝΕΟΣ: - Πως επιδρά επάνω μας η πρόσκληση, Γέροντα;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Είναι η πρόσκληση, μια ακόμη μορφή εμπειρίας του Θεού, πιο ξεκάθαρη και πιο δυνατή. Επιδρά επάνω μας με τέτοια δύναμη που είναι σαν να αισθανόμαστε κάποιον να μας προσκαλεί και να μας προστατεύει. Όπως αισθανόμαστε όταν παίρνουμε πρόσκληση από σπουδαίο πρόσωπο.
ΝΕΟΣ: - Περιμένω το επόμενο βήμα, Γέροντα. Για να προχωράμε στη συζήτηση.

ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - γ. Η ζωή πλέον των αγωνιστών, μετά και την πρόσκληση, παίρνει τη μορφή της ηρεμίας και της ανακούφισης. Είναι το επόμενο βήμα.
ΝΕΟΣ: - Με ποια μέσα επιτυγχάνεται η ανακούφιση;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Με τη μετάνοια και την εξομολόγηση στον Πνευματικό. Τότε οι αγωνιστές αισθάνονται βαθιά ειρήνη και ανακούφιση. Ακούμε να λένε πολλές φορές: «Ανακουφίστηκα!!». Και έχουν δίκιο.
ΝΕΟΣ: - Είναι, δηλαδή, η ανακούφιση μορφή εμπειρίας;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - ‘Όχι! Αυτή η ανακούφιση είναι η επίσκεψη της θείας Χάριτος, που προσφέρει ο Θεός και έτσι γίνεται η επίσκεψη αυτή μια εμπειρία Θεού και μια παρηγοριά.
ΝΕΟΣ: - Μέχρι τώρα, Γέροντα, καταλαβαίνω τα βήματα των μορφών. Να προχωρήσουμε όμως και σε άλλα; Είναι ενδιαφέροντα και ευχάριστα.

ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - δ. Το επόμενο βήμα είναι τα δάκρυα μετανοίας. Τη μετάνοια και την εξομολόγηση ακολουθεί η Προσευχή. Μ’ αυτή ζητείται η πλήρης συγχώρηση. Συνοδεύεται όμως συχνά όταν είναι απόλυτα ειλικρινής, με δάκρυα μετανοίας. Έτσι ολοκληρώνεται η μετάνοια. Τα δάκρυα μετανοίας, καθαρίζουν τα πάντα.
ΝΕΟΣ: - Πως λειτουργούν τα δάκρυα μετανοίας, Γέροντα;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Λειτουργούν όπως το ξέσπασμα των δακρύων σε περίπτωση θλίψεως. Απαλύνουν τον πόνο. Αυτά τα δάκρυα είναι ανακουφιστικά και απαραίτητα. Φέρνουν ειρήνη και γαλήνη στην ψυχή. Τότε αισθάνεται ο αγωνιστής ότι, τα δάκρυά του είναι θείο δώρο.
ΝΕΟΣ: - Τα δάκρυα αυτά καθ’ αυτά, είναι μορφή εμπειρίας;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - ‘Όχι! Είναι μορφή επισκέψεως της Χάριτος και του Θεού. Αυτή η επίσκεψη οδηγεί στην εμπειρία του Θεού και της Χάριτός Του. Συνειδητοποιεί ο αγωνιστής, την παρουσία του Θεού.
ΝΕΟΣ: - Τώρα περιμένω και το επόμενο βήμα.

ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - ε. Όσο προχωράει η ζωή της μετάνοιας, τόσο περισσότερη ριζώνει η αγάπη στην καρδιά των αγωνιστών, για το Θεό. Τότε με τη θερμή προσευχή, επιτυγχάνουμε να πλησιάζουμε περισσότερο το Θεό. Τότε μετατρέπεται η επικοινωνία μας με το Θεό θετικά και απόλυτα σε θείο έρωτα.
ΝΕΟΣ: - Δάκρυα και θείος έρωτας, συμβιβάζονται, Γέροντα;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Και ναι και όχι! Εξαρτάται από τον χειρισμό. Τα δάκρυα της μετάνοιας, που είναι δάκρυα λύπης για την αμαρτία, μετατρέπονται και γίνονται ανώτερα δάκρυα χαράς, με το θείο έρωτα. Τότε, μια πιο εντυπωσιακή επίσκεψη καταφθάνει από τον ουρανό. Είναι η επίσκεψη που μας χαρίζει τη δύναμη να απολαμβάνουμε μια ανώτερη εμπειρία Θεού.
ΝΕΟΣ: - Προφανώς η επίσκεψη εξ ουρανού είναι η θεία Χάρη. Συμφωνώ, Γέροντα. Τα δάκρυα της μετάνοιας τα μετατρέπει η Χάρη του Θεού σε δάκρυα χαράς. Με την παρουσία του Θεού και την ευλογία Του.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Θα ολοκληρώσω όμως τις μορφές εμπειρίας Θεού και με μια τελευταία. Είναι το επιστέγασμα όλων των προηγουμένων. Αυτή η μορφή εμπειρίας, πιστεύω να σε ανεβάσει εκεί όπου όλοι επιθυμούμε. Άκουσε, λοιπόν!
ΝΕΟΣ: - Γέροντα, συγκλονίζομαι με το λόγο σου και περιμένω. Ακούω καλά!

ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - στ. Τα βήματα της χριστιανικής ζωής, παιδί μου, απλά και σταθερά, ολοκληρώνονται με την ανώτατη εμπειρία στην οποία καταφθάνουν οι εκλεκτοί. Αυτοί είναι όλοι όσοι βάδισαν σωστά τα προηγούμενα βήματα και δέχτηκαν όλες τις μορφές της εμπειρίας Θεού. Είναι όσοι αξιώνονται να αντικρίσουν το «Άκτιστο Φως». Το φως της Αγίας Τριάδος.
ΝΕΟΣ: - Πραγματικά συγκλονιστική είναι αυτή η μορφή εμπειρίας. Φρονώ ότι πρέπει να είναι το τέρμα της όλης προσπάθειας. Διευκρίνισέ μου όμως, πως νοείται το «Άκτιστο φως»;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Είναι, με λίγα λόγια, η μέγιστη εμπειρία του Θεού, που μπορούν άνθρωποι να απολαύσουν. Είναι το φως της Μεταμορφώσεως. Το φως του, «Καλόν εστιν ημάς ώδε είναι». Είναι το τέρμα της αγωνιστικής προσπάθειας. Οι κατακτητές του πλησιάζουν πλέον τη Θέωση.
ΝΕΟΣ: - Μετά την κατάκτηση, Γέροντα, αυτής της μορφής εμπειρίας, τι περιμένουμε;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Από ’δω και πέρα δεν περιμένουμε τίποτα. Απαιτούμε τη διατήρηση των εμπειριών που αποκτήσαμε. Τώρα, πορευόμαστε κατά τον αποκαλυπτικό λόγο του Θεού: «Χαίροντες αινείν τον Θεόν φωνή μεγάλη περί πασών ων είδον δυνάμεων».
ΝΕΟΣ: - Εντυπωσιακές είναι οι μορφές εμπειρίας, Γέροντα. Το επόμενο κεφάλαιο σε ποια στοιχεία περιστρέφεται;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Τώρα νομίζω ότι είναι ώρα να μιλήσουμε για τις γνήσιες και τις νόθες εμπειρίες. Πολλά κάλπικα κυκλοφορούν και στον πνευματικό τομέα. Βλέπεις, «ότι έγκειται η διάνοια του ανθρώπου επιμελώς επί τα πονηρά εκ νεότητος αυτού». Πολλές φορές το νόθο και κάλπικο υπερκαλύπτει το γνήσιο και αληθινό.
ΝΕΟΣ: - Ώστε υπάρχουν γνήσιες και νόθες εμπειρίες; Ενδιαφέρον, να ακούσω.


Ζ. Γνήσιες και νόθες εμπειρίες
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Βεβαίως! Θεωρώ μάλιστα ότι όσον αφορά τη διάκριση μεταξύ των γνησίων και των νόθων εμπειριών του Θεού, μετά τις προαναφερθείσες μορφές εμπειριών, μόλις και απαιτείται να επισημάνουμε.
ΝΕΟΣ: - Γιατί, Γέροντα; Οι μορφές εμπειριών καλύπτουν αυτόν τον τομέα;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Οι αγωνιστές χριστιανοί που ακολουθούν την αλυσίδα των εσωτερικών βημάτων για την κατάκτηση της εμπειρίας Θεού, είναι σε θέση να διακρίνουν την ποιότητα των εμπειριών, με τις οποίες κεντρίζονται. Μπορούν να διακρίνουν, τι προέρχεται εκ Θεού και είναι γνήσιο και τι προέρχεται εκ του πονηρού και είναι νόθο και επικίνδυνο. Αποδέχονται και ακολουθούν την ορθή διδασκαλία και αποστρέφονται ό,τι: «εί τι έτερον τη υγιαινούση διδασκαλία αντίκειται».
ΝΕΟΣ: - Πράγματι! Κατανοώ τη δυνατότητα του αγωνιστή χριστιανού που βιώνει την αλυσίδα των μορφών εμπειρίας Θεού, να ξεχωρίζει αυτές που προέρχονται από το Θεό και τη διδασκαλία Του, από εκείνες που έχουν προέλευση τον πονηρό. Πρέπει να είναι μεγάλες οι διαφορές.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Μεγάλες είναι οι διαφορές μεταξύ των γνησίων και των νόθων εμπειριών. Αποκάλυψη του ουρανού είναι οι μεν, επινοήσεις ανθρώπινες είναι οι άλλες. Το αίμα του Χριστού επιβεβαιώνει, τις γνήσιες. Φετιχιστικά - δεισιδαιμονιστικά φαινόμενα επινοούν, οι νόθες.
ΝΕΟΣ: - Οπωσδήποτε καμιά σχέση μεταξύ των δύο. «Χάσμα μέγα εστήρικται….».
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Καμία σχέση η ζωή της μετάνοιας με την ψευδαίσθηση, το θύμα με την αγυρτεία, το μυστήριο τις σωτηρίας με τις μαγικές θρησκευτικές πράξεις, η Ορθοδοξία με τις ανοησίες. Παρ’ όλ’ αυτά, πρέπει να επικεντρώσουμε την προσοχή μας και στον τρόπο αναγνώρισης των εμπειριών.
ΝΕΟΣ: - Υπάρχουν κανόνες και τρόποι αναγνώρισης των εμπειριών; Πρέπει να διακηρυχθούν σε όλους τους πιστούς.

ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - 1. Οι γνήσιες εμπειρίες αναγνωρίζονται με την καθαρότητα της καρδιάς. Είναι προϋπόθεση η καθαρότητα αυτή, κτήσεως γνήσιας εμπειρίας Θεού. Καρδιά γεμάτη ακαθαρσίες αμαρτίας, δεν μπορεί να διακρίνει γνήσια εμπειρία. Εκτρέπεται σε νόθες καταστάσεις.
ΝΕΟΣ: - Πως στηρίζεται, καθαρότερα, αυτή η θέση;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ο Κύριος το βεβαίωσε τούτο, με σαφήνεια. Δίδαξε: «Μακάριοι οι καθαροί τη καρδία ότι αυτοί τον Θεόν όψονται»,. Τη γνήσια οπτική εμπειρία Θεού, την απολαμβάνουν μόνο όσοι διαθέτουν καθαρότητα στην καρδιά τους. Λαμποκοπάνε εσωτερικά.
ΝΕΟΣ: - Είναι κατανοητό τούτο. Δεν πρέπει όμως να χρησιμοποιούνται και ανάλογα μέσα για την καθαρότητα της καρδιάς; Από μόνη της δεν καθαρίζεται.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Όσο περισσότερο καθαριζόμαστε από τα πάθη μας, μετανοούμε, ενωνόμαστε με το Θεό χρησιμοποιούντες τα αγιαστικά μέσα της Εκκλησίας, τόσο καλύτερη εμπειρία αποκτούμε. Η εμπειρία Θεού είναι Χάρη. Λαμβάνεται με αγώνα καθαρό. Νοθευμένη εμπειρία, είναι κάθε άλλη εμπειρία. Είναι εκείνη που καλύπτεται από τον πέπλο της αμαρτίας, που γέμει «πάσης ακαθαρσίας».
ΝΕΟΣ: - Κατανοητό, Γέροντα. Άλλος τρόπος αναγνώρισης;

ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - 2. Οι γνήσιες πνευματικές εμπειρίες δίνονται σε όσους τις ζητούν χωρίς κομπασμό, με ταπείνωση. Ταπείνωση, που πρέπει να συνοδεύεται με μετάνοια και προσευχή. Είναι ένας ακόμη τρόπος αναγνώρισης της γνήσιας εμπειρίας.
ΝΕΟΣ: - Να τολμήσω, Γέροντα, να ζητήσω θεμελίωση αυτής της θέσεως;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Πρόθυμα θα απαντήσω. Χαρακτηριστικός είναι ο λόγος του Θεού, που αποκαλύπτει στην Παλαιά Διαθήκη. Λέγοντας: «Κύριος οφθήσεται εν τη δόξη αυτού, επέβλεψεν επί την προσευχήν των ταπεινών», (Ψαλμός ρα΄ 17-18). Φανερώνεται ο Θεός με όλη τη δόξα Του κατά την ώρα της προσευχής, μόνον των ταπεινών.
ΝΕΟΣ: - Στην Καινή Διαθήκη, Γέροντα;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Θα επαναλάβει και στην Καινή Διαθήκη, ο Θεός. «Ο Θεός υπερηφάνοις αντιτάσσεται, ταπεινοίς δε δίδωσι χάριν». Η Χάρη της εμπειρίας του Θεού δίδεται πλουσιοπάροχα μόνο στους ταπεινούς.
ΝΕΟΣ: - Για τις νόθες εμπειρίες, πως απαντάει ο λόγος του Θεού;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Στους ανθρώπους της αποστασίας, που νόθα αναζητούν την αλήθεια, δεν εμφανίζεται ο Θεός. Αυτοί, νοθευμένα αντιμετωπίζουν το Θεό. Ανήκουν στην κατηγορία του ασεβούς, που κομπάζει στο λόγο του: «Απόστα απ’ εμού, οδούς σου ειδέναι ου βούλομαι».
ΝΕΟΣ: - Φοβερή αυτή η συμπεριφορά, Γέροντα. Θα μιλήσουμε και για άλλες περιπτώσεις;

ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - 3. Ναι! Θα μιλήσουμε για τον τόπο όπου αναγνωρίζονται οι γνήσιες εμπειρίες. Ως τέτοιος τόπος είναι το θεραπευτήριο των πνευματικών τραυμάτων, όπως χαρακτηρίστηκε και είναι η ίδρυση της Εκκλησίας. Ταυτόχρονα δε χαρακτηρίζεται και ως εργαστήριο αγιότητας. Θεραπεύει και προστατεύει τα μέλη της. Τα προωθεί στην ολοκλήρωση του προορισμού τους και της τελειότητας.
ΝΕΟΣ: - Σωστά, Γέροντα. Μέσα στην Εκκλησία καταξιώνεται και αγιάζεται ο πιστός. Γνωρίζει εκεί και την εμπειρία Θεού;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Μέσα στην Ορθόδοξη Εκκλησία γνωρίζει ο πιστός, γνήσια και σωστά το Θεό και αποκτάει την εμπειρία Του. Είναι ασφαλής και δεν κινδυνεύει από την επήρεια του πονηρού. Ο Ιερός Χρυσόστομος μας πληροφορεί τι βλέπουμε όταν βρισκόμαστε μέσα στην Εκκλησία. Διδάσκει: «Η Εκκλησία, τόπος Αρχαγγέλων, Αγγέλων, Βασιλεία Θεού, αυτός ο Ουρανός», (ΕΠΕ 18Α, 516). Και πάλιν: «Εκκλησίας ουδέν ίσον».
ΝΕΟΣ: - Επομένως, Γέροντα, ό,τι μένει εκτός Εκκλησίας, είναι νόθο και βλαβερό. Αλώσιμος, ο μένων εκτός μάνδρας, εκτός Εκκλησίας.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Εκτός Εκκλησίας υπάρχει νοθευμένη ζωή. Ευάλωτη από κάθε πανουργία του πονηρού. Εκεί υπάρχει απουσία του σώματος του Χριστού, όπως αποφαίνεται ο Γρηγόριος ο Θεολόγος.
ΝΕΟΣ: - Να υπολογίσω, Γέροντα, ότι κάτι πιο σημαντικό μου επιφυλάσσεις ακόμα;

ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - 4. Ναι! Θα συμπληρώσω τον πιο καλύτερο τρόπο γνήσιας εμπειρίας Θεού. Είναι τρόπος διαρκείας. Όχι στιγμιαίος. Για τούτο είναι και ο σημαντικότερος.
ΝΕΟΣ: - Ορθά, λοιπόν, υπολόγισα και διατύπωσα με την ερώτησή μου. Ακούω.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Οι περισσότερες, οι ανώτερες και σημαντικότερες εμπειρίες, εμφανίζονται και κατακτώνται την ώρα της προσευχής. Τότε η Χάρη του Θεού, μας επισκέπτεται λεπτό προς λεπτό, ανάλογα με την πρόοδο της προσευχής μας. Όσο μεγαλύτερη διάρκεια και θέρμη έχει η προσευχή, τόσο περισσότερη εμπειρία Θεού απολαμβάνουμε.
ΝΕΟΣ: - Δηλαδή, ανάλογα με την εξέλιξη της προσευχής μας, παίρνουμε και την εμπειρία του Θεού;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Την ώρα της προσευχής ζούμε κοντά στο Θεό και κουβεντιάζουμε μαζί Του. Τον έχουμε δικό μας. Του μιλάμε και μας απαντάει με το φωτισμό Του. Με τη συζήτηση δεν γνωρίζουμε τους φίλους, ή τους συνεργάτες μας; Στον κόσμο εσείς γνωρίζετε τους συνεργάτες σας και τους φίλους σας με τη λεγόμενη ακρόαση ή συνέντευξη. Να το ειπώ δε και καλλιτεχνικά; Είναι η «οντισιόν»!!! Για τούτο διατάχτηκε από τον Απόστολο Παύλο το, «Αδιαλείπτως προσεύχεσθε». Για τον ίδιο λόγο ο μοναχισμός καθιέρωσε το, «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με τον αμαρτωλόν», σε διάρκεια. Πολύ προσεύχεσαι, πολλή εμπειρία αποκτάς. Επιπόλαια και στιγμιαία, τυπικά προσεύχεσαι, λίγη εμπειρία απολαμβάνεις.
ΝΕΟΣ: - Οπωσδήποτε, Γέροντα, η μη προσαρμογή μας στις εντολές του Θεού, δημιουργεί προϋποθέσεις νοθείας και αποβολής παντός πνευματικού κέρδους για την ολοκλήρωση του σκοπού της ζωής των ανθρώπων.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ασφαλώς. Κάθε αντίθετο και ύποπτα προερχόμενο εκτός γνήσιας διδασκαλίας, ως τάχατες εμπειρία Θεού, είναι νόθο, σκοτεινό και απόβλητο.

ΝΕΟΣ: - Η ώρα, Γέροντα, είναι ήδη περασμένη. Με την ωραία συζήτηση, φρονώ ότι σε παρέσυρα και σε έβγαλα από το διακόνημα σου ή το πρόγραμμά σου. Νομίζω ότι πήρα αυτά που χρειαζόμουνα. Μήπως πρέπει να σταματήσουμε;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Έβαλες, παιδί μου, πολλά θέματα με αυτήν την τελευταία τοποθέτησή σου. Θα σου απαντήσω σε όλα ειλικρινά. Πρώτον, η ώρα για τους Μοναχούς του Όρους δεν θεωρείται περασμένη όταν διατίθεται για μια πνευματική συνομιλία σε θέματα που αναφέρονται στο Θεό. Θυμήσου το λόγο του Κυρίου στα δώδεκα χρόνια του. «ουκ ήδειτε ότι εν τοις του Πατρός μου δει είναί με;». Δεύτερον, δεν βγήκα από το διακόνημά μου. Υπάρχει καλύτερο διακόνημα από τη συζήτηση με μια εικόνα του Θεού; Τρίτον, χαίρομαι με τη διαβεβαίωσή σου ότι πήρες αυτά που χρειαζόσουν με τη συζήτηση. Αυτό δεν είναι μια εμπειρία Θεού; Ακόμα θέλω να σε πληροφορήσω ότι δεν κλείνει μια κουβέντα χωρίς συμπεράσματα. Δεν πρέπει να μιλήσουμε και για το «Δια ταύτα;».
ΝΕΟΣ: - Με συγκλονίζει η απάντησή σου, Γέροντα. Αισθάνομαι ότι βρίσκομαι σε μια αποκάλυψη. Σήμερα αποκαλύφτηκε μπροστά μου ο λόγος του Θεού και το μεγαλείο του Αγίου Όρους. Ταυτόχρονα γκρεμίστηκαν μέσα μου όλες οι αμφιβολίες. Θα μπορούσα να φωνάξω από ’δώ σ’ όλον τον κόσμο. Το Άγιο Όρος είναι το πνευματικό θησαυροφυλάκιο του Έθνους και της Ορθοδοξίας. Εδώ δίνονται ουσιαστικές λύσεις σε όλες τις τρανταχτές αναζητήσεις. Λαχταρώ να ακούσω και το «Δια ταύτα».

Η. Δια ταύτα
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Αγαπητέ μου φίλε! Έτσι θα σε αποκαλώ από ’δώ και μπρος. Επί τόση ώρα ζήσαμε ένα πρωτόγνωρο συμπνευματισμό και απολαύσαμε από κοινού υπερβατικές αλήθειες της σωτηρειώδους διδασκαλίας του Θεού. Έτσι νοιώσαμε μια φιλική οικείωση. Είναι σαν αυτήν που ο Κύριος στο τέλος της δράσης Του στον κόσμο, αισθάνθηκε για τους Μαθητές Του. Διαβεβαίωσε: «Υμείς φίλοι μου εστε».
ΝΕΟΣ: - Μεγάλη η τιμή μου, Γέροντα, ο λόγος σου. Μου δημιούργησε ένα μεγάλο χρέος προς το Όρος. Παρακολουθώ σήμερα μια δική μου πνευματική αναγέννηση. Ώρα όμως να ακούσω και το δικό σου, «Δια ταύτα».
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Αισθάνομαι και εγώ, φίλε μου, τα λόγια του θείου Γρηγορίου του Θεολόγου να με συνέχουν: «Ώσπερ αετώ μεγάλω και υψιπέτη νεοσσός ουκ άχρηστος εγγύθεν συμπαριπτάμενος». Διδάσκομαι δηλαδή σαν το μεγάλο και υψιπέτη αετό, που δεν θεωρεί άχρηστο το νεοσσό όταν πετάει κοντά του. Διδάχτηκα για άλλη μια φορά μαζί σου. Να είσαι ευλογημένος.
ΝΕΟΣ: - Ευχαριστώ, Γέροντα, για το μελιστάλακτο λόγο σου. Φαίνεται ότι το κελί σου είναι γνήσιο κελί κηρύθρας μελισσιού.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Τιμητική η παρομοίωσή σου. Πρέπει όμως να φτάσουμε και στο «Δια ταύτα». Η εμπειρία Θεού, φίλε, είναι μία πρόσκληση και μία κατάκτηση. Πρόσκληση απ’ το Θεό και κατάκτηση απ’ τον αγωνιστή χριστιανό. Είναι ένα κάλεσμα και μια ανταπόκριση. Μοιάζει με την περίπτωση των Μαθητών του Κυρίου Ιησού Χριστού.
ΝΕΟΣ: - Πως συνδέεις, Γέροντα, την υπόθεσή μας με την περίπτωση των Μαθητών του Κυρίου;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Την συνδέω απλά. Οι Μαθητές του Χριστού στο κάλεσμα για τον ευαγγελισμό του λαού του Θεού, βρέθηκαν προβληματισμένοι. Αρκετοί ανταποκρίθηκαν με σκεπτικισμό. Είχαν πρόθεση αγνή, αλλά περιορισμένη εμπειρία. Δεν γνώριζαν τίποτε για το ποιος και για ποιο λόγο και αποστολή τους προσκαλούσε.
ΝΕΟΣ: - Δίκιο δεν είχαν; Αγράμματοι ψαράδες αυτοί, να προσκαλούνται από έναν άγνωστο και για άγνωστο έργο;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Αλλά για μερικούς, όπως για το Φίλιππο, η απόφαση ήταν ξεκάθαρη. Στο «ακολούθει μοι», απάντησε με ενθουσιασμό, με αγαλλίαση, με αυθόρμητη αποδοχή. Είχε κάποια αμυδρά γνώση των Γραφών, με μερικά, ελάχιστα, ψήγματα εμπειρίας.
ΝΕΟΣ: - Αξιοποίησε δηλαδή τις γνώσεις και την εμπειρία του, καίτοι δεν ήταν σαφείς και ξεκάθαρες. Πως συνέχισε κατόπιν;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Δεν κράτησε τη χαρά του για το κάλεσμα και έτρεξε να το μοιραστεί με το φίλο του το Ναθαναήλ. Εκείνος, σαν γνήσιος και αληθινός Ισραηλίτης, δυσπιστεί. Ο Φίλιππος, μη έχοντας κανένα περισσότερο πειστικό επιχείρημα, επιστρατεύει το πιο συγκλονιστικό κάλεσμα. «Έρχου και ίδε». Έλα να ιδείς!
ΝΕΟΣ: - Αυτό το κάλεσμα, Γέροντα, είναι καταλυτικό. Ακτύπητο, όπως θα λέγαμε στον κόσμο. «Έρχου και ίδε»!!!
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Τούτο το κάλεσμα προτείνει μέχρι και σήμερα ακόμη η Ορθόδοξη Εκκλησία μας. Προσκαλεί όσους αμφισβητούν τη γνησιότητα της βιωματικής εμπειρίας της. «Έρχου και ίδε»!! Έλα, γίνε μέλος ζωντανό της Εκκλησίας. Με υπακοή και μαθητεία Χριστού. Ταπεινώσου με πνεύμα υπακοής. Αγωνίσου κατά των πνευμάτων της πονηρίας και απόβαλε τις νόθες επιρροές τους. Γίνε έμπειρο και ζωντανό μέλος της Εκκλησίας, μέσα στην Εκκλησία.
ΝΕΟΣ: - Προφανώς τα δώρα και τα πνευματικά αποκτήματα των ζωντανών μελών της Εκκλησίας, θα είναι σημαντικά.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Τότε θα ιδείς, θα μάθεις, θα χαρείς. Θα γευθείς τη γνήσια προσωπική εμπειρία που δίνει ο Θεός, από άπειρη αγάπη. Εντάξου, σε καθημερινή βάση, στη στρατιά εκείνων που ειλικρινά και επίμονα αναζητούν το Θεό και τον θέλουν για οδηγό στη ζωή τους.
ΝΕΟΣ: - Φαντάζομαι, Γέροντα, ότι το κάλεσμα αυτό με τις συγκλονιστικές προτροπές, πρέπει να είναι διαχρονικό. Καλύπτει όλους και σε όλες τις εποχές.
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Ναι! Από τα βάθη του χρόνου, έρχεται και καλύπτει όλους τους αιώνες η προτροπή του Προφητάνακτος Δαβίδ. Εξαγγέλλει: «Γεύσασθε και ίδετε ότι χρηστός ο Κύριος· μακάριος ανήρ, ος ελπίζει επ’ αυτόν».
ΝΕΟΣ: - Ακούεται και σήμερα έντονα τούτος ο λόγος του Δαβίδ. Είναι κάλεσμα για κατάκτηση προσωπικής εμπειρίας του Θεού με αγώνα, με προσευχή, με μετάνοια, με θεία Κοινωνία. Ακόμα και με Ιεραποστολική διάθεση. Τούτον το λόγο μου, τον καταθέτω σαν συμπέρασμα της όλης συνομιλίας μου μαζί σου. Ορθά συμπεραίνω, Γέροντα;
ΓΕΡΟΝΤΑΣ: - Βεβαίως, ορθά. Το κάλεσμα για την κατάκτηση εμπειρίας Θεού, είναι συγκλονιστικό. Έχει τη διαχρονικότητά του, αλλά με τους όρους και τις προϋποθέσεις που γνωρίζει η Εκκλησία μας, η οποία γέννησε, γεννάει και θα γεννάει Αγίους. Εν κοινωνία Θεού. Με εμπειρίες ζωής αιωνίου. «Είη το όνομα Κυρίου ευλογημένον εις τους αιώνας».
ΝΕΟΣ: - Αμήν, Γέροντα.

Ιερά Πόλις Μεσολογγίου 25η Σεπτεμβρίου 2008


ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΣΠ. ΒΟΥΛΓΑΡΗΣ
ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ
Κύπρου 78 – Μεσολόγγι, τ.κ. 302.00
Τηλ. 26310-22604, FAX 22522, Κινητό: 6972725701
e-mail:nsb@otenet.gr http://Boylnik.blogspot.com













ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Α. Πρώτη επαφή
Β. Ιστορικό του θέματος
Γ. Αγιογραφικά - Αγιοπατερικά
Δ. Εξωτερικές εμπειρίες
1. Αίσθηση Οράσεως
2. Αίσθηση Ακοής
3. Αίσθηση Αφής
4. Αίσθηση Γεύσης
5. Αίσθηση Όσφρησης
Ε. Εσωτερικές εμπειρίες
α. Η Κρίση
β. Η Έννοια
γ. Ο Συλλογισμός
ΣΤ. Μορφές εμπειρίας Θεού
Τα βήματα των μορφών εμπειρίας
α. Πίστη
β. Πρόσκληση
γ. Ανακούφιση
δ. Δάκρυα μετανοίας
ε. Θείος έρωτας
στ. Άκτιστο Φως
Ζ. Γνήσιες και νόθες εμπειρίες
Η. Δια ταύτα
Θ. Βιβλιογραφία